Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 22 of 264
PDF/HTML Page 51 of 293

 

] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda

dvividhA hi sattA– mahAsattA–vAntarasattA cha. tatra savapadArthasArthavyApinI sAdrashyAstitvasUchikA mahAsattA proktaiva. anyA tu pratiniyatavastuvartinI svarUpAstitvasUchikA.avAntarasattA. tatra mahAsattA.avAntarasattArUpeNA.a–sattA.avAntarasattA cha mahAsattArUpeNA.asattetyasattA sattAyAH. yen svarUpeNottpAdastattatho–tpAdaikalakShaNamev, yen svarUpeNochChedastattathochCheudaikalakShaNamev, yen svarUpeN dhrovya.n tattathA dhrauvyaikalakShaNamev, tat utpadyamAnochChidyamAnAvatiShThamAnAnA.n vastunaH svarUpANA.n pratyeka.n trailakShaNyAbhAvAdatrilakShaNatva.nH trilakShaNAyAH. ekasya vastunaH svarUpasattA nAnyasya vastunaH svarUpasattA bhavatItyanekatvamekasyAH. pratiniyatapadArthasthitAbhirev sattAbhiH padArthAnA.n pratiniyamo -----------------------------------------------------------------------------

[uparyukta sapratipakShapanA spaShTa samajhAyA jAtA haiH–] sattA dvividh haiH mahAsattA aur avAntarasattA . uname.n sarva padArthasamUhame.n vyApta honevAlI, sAdrashya astitvako sUchit karanevAlI mahAsattA [sAmAnyasattA] to kahI jA chukI hai. dUsarI, pratinishchit [–ek–ek nishchit] vastume.n rahenevAlI, svarUp–astitvako sUchit karanevAlI avAntarasattA [visheShasattA] hai. [1] vahA.N mahAsattA avAntarasattArUpase asattA haie aur avAntarasattA mahAsattArUpase asattA hai isaliye sattAko asattA hai [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese ‘sattA’ hai vahI avAntarasattArUp bhI honese ‘asattA’ bhI hai]. [2] jis svarUpase utpAd hai usakA [–us svarUpakA] usaprakArase utpAd ek hI lakShaN hai, jis svarUpase vyay haie usakA [–us svarUpakA] usaprakArase vyay ek hI lakShaN hai aur jis svarUpase dhrauvya hai usakA [–us svarUpakA] usaprakArase dhrauvya ek hI lakShaN hai isaliye vastuke utpanna hoenevAle, naShTa hoenevAle aur dhruv rahanetavAle svarUpo.nme.nse pratyekako trilakShaNakA abhAv honese trilakShaNA [sattA] ko atrilakShaNapanA hai. [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese ‘trilakShaNA’ hai vahI yahA.N kahI huI avAntarasattArUp bhI honese ‘atrilakShaNA’ bhI hai]. [3] ek vastukI svarUpasattA anya vastukI svarUpasattA nahI.n hai isaliye ek [sattA] ko anekapanA hai. [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese ‘ek’ hai vahI yahA.N kahI huI avAntarasattArUp bhI honese ‘anek’ bhI hai]. [4] pratinishchit [vyaktigat nishchit] padArthame.n sthit sattAo.n dvArA hI padArtho.nkA pratinishchitapanA [–bhinna–bhinna nishchit vyaktitva] hotA hai isaliye sarvapadArthasthit [sattA] ko ekapadArthasthitapanA hai. [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese

22