Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 23 of 264
PDF/HTML Page 52 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan

[
23

bhavatItyekapadArthasthitatva.n sarvapadArtha sthitAyAH. pratiniyataikarUpAbhirev sattAbhiH pratiniyataikarUpatva.n vastUnA.n bhavatItyekarUpatva.n savishvarUpAyAH pratiparyAyaniyatAbhirev sattAbhiH pratiniyataikaparyAyANAmAnantya.n bhavatItyekaparyAy–tvamanantaparyAyAyAH. iti sarvamanavadya.n sAmAnyavisheShaprarUpaNapravaNanayadvayAyattatvAttaddeshanAyAH.. 8..

----------------------------------------------------------------------------- ‘sarvapadArthasthit’ hai vahI yahA.N kahI huI avAntarasattArUp bhI honese ‘ekapadArthasthit’ bhI hai.] [5] pratinishchit ek–ek rUpavAlI sattAo.n dvArA hI vastuo.nkA pratinishchit ek ekarUp hotA hai isaliye savishvarUp [sattA] ko ekarUpapanA hai [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese ‘savishvarUp’ hai vahI yahA.N kahI huI avAntarasattArUp bhI honese ‘ekarUp’ bhI hai]. [6] pratyek paryAyame.n sthit [vyaktigat bhinna–bhinna] sattAo.n dvArA hI pratinishvit ek–ek paryAyo.nkA anantapanA hotA hai isaliye ana.ntaparyAyamay [sattA] ko ekaparyAyamayapanA hai [arthAt jo sAmAnyavisheShAtmak sattA mahAsattArUp honese ‘ana.ntaparyAyamay’ hai vahI yahA.N kahI huI avAntarasattArUp bhI honese ‘ekaparyAyamay’ bhI hai].

isaprakAr sab niravadya hai [arthAt Upar kahA huA sarva svarUp nirdoSh hai, nirbAdh hai, ki.nchit virodhavAlA nahI.n hai] kyo.nki usakA [–sattAke svarUpakA] kathan sAmAnya aur visheShake prarUpaN kI or Dhalate hue do nayo.nke AdhIn hai.

bhAvArthaH– sAmAnyavisheShAtmak sattAke do pakSha hai.nH–– ek pakSha vah mahAsattA aur dUsarA pakSha vah avAntarasattA. [1] mahAsattA avAntarasattArUpase asattA haie aur avAntarasattA mahAsattArUpase asattA haie; isaliye yadi mahAsattAko ‘sattA’ kahe to avAntarasattAko ‘asattA’ kahA jAyagA. [2] mahAsattA utpAd, vyay aur dhrauvya aise tIn lakShaNavAlI hai isaliye vah ‘trilakShaNA’ hai. vastuke utpanna honevAle svarUpakA utpAd hI ek lakShaN hai, naShTa honevAle svarUpakA vyay hI ek lakShaN hai aur dhruv rahanevAle svarUpakA dhrauvya hI ek lakShaN hai isaliye un tIn svarUpo.nme.nse pratyekakI avAntarasattA ek hI lakShaNavAlI honese ‘atrilakShaNA’ hai. [3] mahAsattA samasta padArthasamUhame.n ‘sat, sat, sat’ aisA samAnapanA darshAtI hai isaliye ek haie. ek vastukI svarUpasattA anya kisI vastukI svarUpasattA nahI.n hai, isaliye jitanI vastue.N utanI svarUpasattAe.N; isaliye aisI svarUpasattAe.N athavA avAntarasattAe.N ‘anek’ hai.n.