50
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
samao Nimiso kaTThA kalA ya NAlI tado divArattI.
mAsoduayaNasa.nvachCharo tti kAlo parAyatto.. 25..
samayo nimiShaH kAShThA kalA cha nAlI tato divArAtra.
mAsartvayanasa.nvatsaramiti kAlaH parAyatta.. 25..
atra vyavahArakAlasya katha.nchitparAyattatva.n dyotitam.
paramANuprachalanAyattaH samayaH. nayanapuTaghaTanAyatto nimiShaH. tatsa.nkhyAvisheShataH kAShThA kalA nAlI
-----------------------------------------------------------------------------
uttaraH– jis prakAr laTakatI huI lambI DorIko, lambe bA.Nsako yA kumhArake chAkako ek hI
sthAn par sparsha karane par sarvatra chalan hotA hai, jis prakAr manoj~na sparshanendriyaviShayakA athavA
rasanendriyaviShayakA sharIrake ek hI bhAgame.n sparsha hone par bhI sampUrNa AtmAme.n sukhAnubhav hotA hai
aur jis prakAr sarpada.nsh yA vraN [ghAv] Adi sharIrake ek hI bhAgame.n hone par bhI sampUrNa AtmAme.n
duHkhavedanA hotI hai, usI prakAr kAladravya lokAkAshame.n hI hone par bhI sampUrNa AkAshame.n pariNati
hotI hai kyo.nki AkAsh akhaNDa ek dravya hai.
yahA.N yah bAt mukhyataH dhyAname.n rakhanA chAhiye ki kAl kisI dravyako pariNamit nahI.n karatA,
sampUrNa svata.ntratAse svayamev pariNamit honevAle dravyo.nko vah bAhyanimittamAtra hai .
is prakAr nishchayakAlakA svarUp darshAyA gayA.. 24..
gAthA 25
anvayArthaH– [samayaH] samay, [nimiShaH] nimeSh, [kAShThA] kAShThA, [kalA cha] kalA, [nAlI]
gha.DI, [tataH divArAtraH] ahorAtra, [–divas], [mAsartvayanasa.nvatsaram] mAs, R^itu, ayan aur varSha
– [iti kAlaH] aisA jo kAl [arthAt vyavahArakAl] [parAyattaH] vah parAshrit hai.
TIkAH– yahA.N vyavahArakAlakA katha.nchit parAshritapanA darshAyA hai.
paramANuke gamanake Ashrit samay hai; A.nkhake michaneke Ashrit nimeSh hai; usakI [–nimeShakI]
amuk sa.nkhyAse kAShThA, kalA aur gha.DI hotI hai; sUryake gamanake Ashrit ahorAtra hotA hai; aur
usakI [–ahorAtrakI] amuk sa.nkhyAse mAs, R^itu, ayan aur varSha hote hai.n. –aisA vyavahArakAl