Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 26.

< Previous Page   Next Page >


Page 51 of 264
PDF/HTML Page 80 of 293

 

background image
kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan
[
51
cha. gaganamaNigamanAyatto divArAtraH. tatsa.nkhyAvisheShataH mAsaH, R^ituH ayana.n, sa.nvatsaramiti.
eva.nvidho hi vyavahArakAlaH kevalakAlaparyAyamAtratvenAvadhArayitumashakyatvAt parAyatta ityupamIyat
iti.. 25..
Natthi chira.n vA khippa.n mattArahida.n tu sA vi khalu mattA.
poggaladavveN
viNA tamhA kAlo paDDachchabhavo.. 26..
nAsti chira.n vA kShipra.n mAtrArahita.n tu sApi khalu mAtrA.
pudgaladravyeN vinA tasmAtkAl pratItyabhavaH.. 26..
-----------------------------------------------------------------------------
keval kAlakI paryAyamAtrarUpase avadhAranA ashakay honase [arthAt parakI apekShA binA– paramANu,
A.nkh, sUrya Adi par padArthokI apekShA binA–vyavahArakAlakA mAp nishchit karanA ashakay honese]
use ‘parAshrit’ aisI upamA dI jAtI hai.
bhAvArthaH– ‘samay’ nimittabhUt aise ma.nd gatise pariNat pudgal–paramANu dvArA pragaT hotA hai–
mApA jAtA hai [arthAt paramANuko ek AkAshapradeshase dUsare anantar AkAshapradeshame.n ma.ndagatise jAneme.n
jo samay lage use samay kahA jAtA hai]. ‘nimeSh’ A.Nkhake michanese pragaT hotA hai [arthAt khulI
A.Nkhake michaneme.n jo samay lage use nimeSh kahA jAtA hai aur vah ek nimeSh asa.nkhyAt samayakA
hotA hai]. pandrah nimeShakA ek ‘kAShThA’, tIs kAShThAkI ek ‘kalA’, bIsase kuCh adhik kalAkI
ek ‘gha.DI’ aur do gha.DIkA ek ‘mahUrta banatA hai]. ‘ahorAtra’ sUryake gamanase pragaT hotA hai [aur
vah ek ahorAtra tIs muhUrtakA hotA hai] tIs ahorAtrakA ek ‘mAs’, do mAsakI ek ‘R^itu’
tIn R^itukA ek ‘ayan’ aur do ayanakA ek ‘varSha’ banatA hai. – yah sab vyavahArakAl haie.
‘palyopam’, ‘sAgaropam’ Adi bhI vyavahArakAlake bhed hai.n.
uparokta samay–nimeShAdi sab vAstavame.n mAtra nishchayakAlakI hI [–kAladravyakI hI] paryAye.n hai.n
parantu ve paramANu Adi dvArA pragaT hotI hai.n isaliye [arthAt par padArtho.n dvArA mApI sakatI hai.n
isaliye] unhe.n upachArase parAshrit kahA jAtA hai.. 25..
--------------------------------------------------------------------------

‘chir’ ‘shIdhra’ nahi mAtrA binA, mAtrA nahI.n pudgal binA,
te kAraNe par–Ashraye utpanna bhAkhyo kAl A. 26.