Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 58 of 264
PDF/HTML Page 87 of 293

 

background image
58
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
chidvivartAH. vivartate hi chichChaktiranAdij~nAnAvaraNAdi–karmasa.nparkakUNitaprachArA parichChedyasya
vishvasyaikadesheShu krameN vyApriyamANA. yadA tu j~nAnAvaraNAdikarmasa.nparkaH praNashyati tadA parichChedyasya
vishvasya
sarvadesheShu yugapadvayApR^itA katha.nchitkauTasthyamavApya viShayA.ntaramanApnuva.ntI na vivartate. sa khalveSh
nishchitaH sarvaj~nasarvadarshitvopalambhaH. ayamev dravyakarmaniba.ndhanabhUtAnA.n bhAvakarmaNA.n kartR^itvochChedaH. ayamev
-----------------------------------------------------------------------------
1karmasa.nyuktapanA’ to hotA hI nahI.n , kyo.nki dravyakarmo aur bhAvakarmose vimukti huI hai. dravyakarma ve
pudgalaska.ndh hai aur bhAvakarma ve 2chidvivarta hai.n. chitshakti anAdi j~nAnAvaraNAdikarmo.nke samparkase
[sambandhase] sa.nkuchit vyApAravAlI honeke kAraN j~neyabhUt vishvake [–samasta padArtho.nke] ek–ek
deshame.n kramashaH vyApAr karatI huI vivartanako prApta hotI hai. kintu jab j~nAnAvaraNAdikarmo.nkA samparka
vinaShTa hotA hai, tab
vah j~neyabhUt vishvake sarva desho.nme.n yugapad vyApAr karatI huI katha.nchit 3kUTastha
hokar, anya viShayako prApta na hotI huI vivartan nahI.n karatI. vah yah [chitshaktike vivartanakA
abhAv], vAstavame.n nishchit [–niyat, achal] sarvaj~napanekI aur sarvadarshIpanekI upalabdhi hai. yahI,
dravyakarmo.nke nimittabhUt bhAvakarmo.nke kartR^itvakA vinAsh hai; yahI, vikArapUrvak anubhavake abhAvake kAraN
4aupAdhik sukhaduHkhapariNAmo.nke bhoktR^itvakA vinAsh hai; aur yahI, anAdi vivartanake khedake vinAshase
--------------------------------------------------------------------------
1. pUrva sUtrame.n kahe hue ‘jIvatva’ Adi nav visheShome.nse pratham ATh visheSh muktAtmAko bhI yathAsa.nbhav hote hai.n, mAtra
ek ‘karmasa.nyuktapanA’ nahI.n hotA.

2. chidvivarta = chaitanyakA parivartan arthAt chaitanyakA ek viShayako Cho.Dkar anya viShayako jAnanerUp badalanA;
chitshaktikA anya anya j~neyo.nko jAnanerUp parivartit honA.

3. kUTastha = sarvakAl ek rUp rahanevAlI; achala. [j~nAnAvaraNAdikarmokA sambandha naShTa hone par kahI.n chitshakti
sarvathA apariNAmI nahI.n ho jAtI; kintu vah anya–anya j~neyo.nko jAnanerUp parivartit nahI.n hotI–sarvadA tIno.n
kAlake samasta j~neyo.nko jAnatI rahatI hai, isaliye use katha.nchit kUTastha kahA hai.]

4. aupAdhik = dravyakarmarUp upAdhike sAth sambandhavAle; jiname.n dravyakarmarUpI upAdhi nimitta hotI hai aise;
asvAbhAvik; vaibhAvik; vikArI.