70
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
sassadamadh uchCheda.n bhavvamabhavva.n cha suNNamidara.n cha.
viNNANamaviNNANa.n Na vi jujjadi asadi sabbhAve.. 37..
shAshvatamathochChedo bhavyamabhavya.n cha shUnyamitarachcha.
vij~nAnamavij~nAna.n nApi yujyate asati sadbhAve.. 37..
atra jIvAbhAvo muktiriti nirastam.
dravya.n dravyatayA shAshvatamiti, nitye dravye paryAyANA.n pratisamayamuchChed iti, dravyasya sarvadA
abhUtaparyAyaiH bhAvyamiti, dravyasya sarvadA bhUtaparyAyairabhAvyamiti, dravyamanyadravyaiH sadA shUnyamiti, dravya.n
svadravyeN sadA.ashUnyamiti, kvachijjIvadravye.ana.nta.n j~nAna.n kvachitsA.nta.n j~nAnamiti, kvachijjIvadravye.ana.nta.n
kvachitsA.ntamaj~nAnamiti–etadanyathA–
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 37
anvayArthaH– [sadbhAve asati] yadi [mokShame.n jIvakA] sadbhAv na ho to [shAshvatam] shAshvat,
[ath uchChedaH] nAshava.nt, [bhavyam] bhavya [–honeyogya], [abhavyam cha] abhavya [–na honeyogya],
[shUnyam] shUnya, [itarat cha] ashUnya, [vij~nAnam] vij~nAn aur [avij~nAnam] avij~nAn [na api
yujyate] [jIvadravyame.n] ghaTit nahI.n ho sakate. [isaliye mokShame.n jIvakA sadbhAv hai hI.]
TIkAH– yahA.N, ‘jIvakA abhAv so mukti hai’ is bAtakA khaNDan kiyA hai.
[1] dravya dravyarUpase shAshvat hai, [2] nitya dravyame.n paryAyo.nkA prati samay nAsh hotA hai, [3]
dravya sarvadA abhUt paryAyarUsape bhAvya [–honeyogya, pariNamit honeyogya] hai, [4] dravya sarvadA bhUt
paryAyarUpase abhAvya [–na honeyogya] hai, [5] dravya anya dravyo.n se sadA shUnya hai, [6] dravya
svadravyase sadA ashUnya hai, [7] 1ikasI jIvadravyame.n ananta j~nAn aur kisIme.n sAnta j~nAn hai, [8] 2
ikasI
--------------------------------------------------------------------------
1. jise samyaktvase chyut nahI.n honA hai aise samyaktvI jIvako ananta j~nAn hai aur jise samyaktvase chyut honA
hai aise samyaktvI jIvake sAnta j~nAn hai.
2. abhavya jIvako ananta aj~nAn hai aur jise kisI kAl bhI j~nAn hotA hai aise aj~nAnI bhavya jIvako sAnta
aj~nAn hai.
sadbhAv jo nahi hoy to dhruv, nAsh, bhavya, abhavya ne
vij~nAn, aNavij~nAn, shUnya, ashUnya–e ka.nI nav ghaTe. 37.