ಚೇತಕಸ್ವಭಾವೇನ ಪ್ರಕೃಷ್ಟತರವೀರ್ಯಾಂತರಾಯಾವಸಾದಿತಕಾರ್ಯಕಾರಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಾಃ ಸುಖದುಃಖರೂಪಂ ಕರ್ಮಫಲಮೇವ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ಚೇತಯಂತೇ. ಅನ್ಯೇ ತು ಪ್ರಕೃಷ್ಟತರಮೋಹಮಲೀಮಸೇನಾಪಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಜ್ಞಾನಾವರಣಮುದ್ರಿತಾನುಭಾವೇನ ಚೇತಕ–ಸ್ವಭಾವೇನ ಮನಾಗ್ವೀರ್ಯಾಂತರಾಯಕ್ಷಯೋಪಶಮಾಸಾದಿತಕಾರ್ಯಕಾರಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಾಃ ಸುಖದುಃಖರೂಪಕರ್ಮಫಲಾನುಭವನ–ಸಂವಲಿತಮಪಿ ಕಾರ್ಯಮೇವ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ಚೇತಯಂತೇ. ಅನ್ಯತರೇ ತು ಪ್ರಕ್ಷಾಲಿತಸಕಲಮೋಹಕಲಙ್ಕೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನ– ಕೃತ್ಸ್ನಜ್ಞಾನಾವರಣತಯಾತ್ಯಂತಮುನ್ಮುದ್ರಿತಸಮಸ್ತಾನುಭಾವೇನ ಚೇತಕಸ್ವಭಾವೇನ ಸಮಸ್ತವೀರ್ಯಾಂತರಾಯಕ್ಷಯಾಸಾದಿತಾನಂತ– ವೀರ್ಯಾ ಅಪಿ ನಿರ್ಜೀರ್ಣಕರ್ಮಫಲತ್ವಾದತ್ಯಂತ–
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ೧ಚೇತಯಿತೃತ್ವಗುಣಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಹೈ.
ಕೋಈ ಚೇತಯಿತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ ತೋ, ಜೋ ಅತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ಮೋಹಸೇ ಮಲಿನ ಹೈ ಔರ ಜಿಸಕಾ ಪ್ರಭಾವ [ಶಕ್ತಿ] ಅತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ಜ್ಞಾನಾವರಣಸೇ ಮುಂದ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಚೇತಕ–ಸ್ವಭಾವ ದ್ವಾರಾ ಸುಖದುಃಖರೂಪ ‘ಕರ್ಮಫಲ’ ಕೋ ಹೀ ಪ್ರಧಾನತಃ ಚೇತತೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನಕಾ ಅತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ವೀರ್ಯಾನ್ತರಾಯಸೇ ಕಾರ್ಯ ಕರನೇಕಾ [–ಕರ್ಮಚೇತನಾರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕಾ] ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಷ್ಟ ಗಯಾ ಹೈ.
ದೂಸರೇ ಚೇತಯಿತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ, ಜೋ ಅತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ಮೋಹಸೇ ಮಲಿನ ಛೇ ಔರ ಜಿಸಕಾ ಪ್ರಭಾವ ೨ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ಜ್ಞಾನಾವರಣಸೇ ಮುಂದ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಚೇತಕಸ್ವಭಾವ ದ್ವಾರಾ – ಭಲೇ ಹೀ ಸುಖದುಃಖರೂಪ ಕರ್ಮಫಲಕೇ ಅನುಭವಸೇ ಮಿಶ್ರಿತರೂಪಸೇೇ ಭೀ – ‘ಕಾರ್ಯ’ ಕೋ ಹೀ ಪ್ರಧಾನತಃ ಚೇತತೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನ್ಹೋಂನೇ ಅಲ್ಪ ವೀರ್ಯಾಂತರಾಯಕೇ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಸೇ
ಔರ ದೂಸರೇ ಚೇತಯಿತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ, ಜಿಸಮೇಂಸೇ ಸಕಲ ಮೋಹಕಲಂಕ ಧುಲ ಗಯಾ ಹೈ ತಥಾ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞಾನಾವರಣಕೇ ವಿನಾಶಕೇ ಕಾರಣ ಜಿಸಕಾ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಭಾವ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಕಸಿತ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಚೇತಕಸ್ವಭಾವ
--------------------------------------------------------------------------
೭೨
೩ಕಾರ್ಯ ಕರನೇಕಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕಿಯಾ ಹೈ.
೧. ಚೇತಯಿತೃತ್ವ = ಚೇತಯಿತಾಪನಾ; ಚೇತನೇವಾಲಾಪನಾ ; ಚೇತಕಪನಾ.
೨. ಕರ್ಮಚೇತನಾವಾಲೇ ಜೀವಕೋ ಜ್ಞಾನಾವರಣ ‘ಪ್ರಕೃಷ್ಟ’ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾವಾಲೇಕೋ ‘ಅತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ’ ಹೋತಾ ಹೈ.
೩. ಕಾರ್ಯ = [ಜೀವ ದ್ವಾರಾ] ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೋ ವಹ; ಇಚ್ಛಾಪೂರ್ವಕ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಕಲ್ಪರೂಪ ಕರ್ಮ. [ಜಿನ ಜೀವೋಂಕೋ ವೀರ್ಯಕಾ
ಕಿನ್ಚತ್ ವಿಕಾಸ ಹುಆ ಹೈ ಉನಕೋ ಕರ್ಮಚೇತನಾರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪ್ರಗಟ ಹುಆ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಮುಖ್ಯತಃ
ಕರ್ಮಚೇತನಾರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ವಹ ಕರ್ಮಚೇತನಾ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾಸೇ ಮಿಶ್ರಿತ ಹೋತೀ ಹೈ.]