ಜೀವಭಾವಸ್ಯ ಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವೇ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೋಽಯಮ್. ಯದಿ ಖಲ್ವೌದಯಿಕಾದಿರೂಪೋ ಜೀವಸ್ಯ ಭಾವಃ ಕರ್ಮಣಾ ಕ್ರಿಯತೇ, ತದಾ ಜೀವಸ್ತಸ್ಯ ಕರ್ತಾ ನ ಭವತಿ. ನ ಚ ಜೀವಸ್ಯಾಕರ್ತೃತ್ವಾಮಿಷ್ಯತೇ. ತತಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯೇಣ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಃ ಕರ್ತಾಪದ್ಯತೇ. ತತ್ತು ಕಥಮ್? ಯತೋ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನಾತ್ಮಾ ಸ್ವಂ ಭಾವಮುಜ್ಝಿತ್ವಾ ನಾನ್ಯತ್ಕಿಮಪಿ ಕರೋತೀತಿ.. ೫೯..
ಣ ದು ತೇಸಿಂ ಖಲು ಕತ್ತಾ ಣ ವಿಣಾ ಭೂದಾ ದು ಕತ್ತಾರಂ.. ೬೦..
ನ ತು ತೇಷಾಂ ಖಲು ಕರ್ತಾ ನ ವಿನಾ ಭೂತಾಸ್ತು ಕರ್ತಾರಮ್.. ೬೦..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಕರ್ಮಕೀ ಜೀವಭಾವಕಾ ಕತೃತ್ವ ಹೋನೇಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಯಹ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ ಹೈ.
ಯದಿ ಔದಯಿಕಾದಿರೂಪ ಜೀವಕಾ ಭಾವ ಕರ್ಮ ದ್ವಾರಾ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೋ, ತೋ ಜೀವ ಉಸಕಾ [– ಔದಯಿಕಾದಿರೂಪ ಜೀವಭಾವಕಾ] ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ. ಔರ ಜೀವಕಾ ಅಕತೃತ್ವ ತೋ ಇಷ್ಟ [– ಮಾನ್ಯ] ನಹೀಂ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ, ಶೇಷ ಯಹ ರಹಾ ಕಿ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಲೇಕಿನ ವಹ ತೋ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಆತ್ಮಾ ಅಪನೇ ಭಾವಕೋ ಛೋಡಕರ ಅನ್ಯ ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಕರತಾ.
[ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ ಉಪಸ್ಥಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ] .. ೫೯..
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಭಾವಃ ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಃ] ಜೀವಭಾವಕಾ ಕರ್ಮ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ [ಪುನಃ] ಔರ [ಕರ್ಮ ಭಾವಕಾರಣಂ ಭವತಿ] ಕರ್ಮಕಾ ಜೀವಭಾವ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ, [ನ ತು ತೇಷಾಂ ಖಲು ಕರ್ತಾ] ಪರನ್ತು ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ದೂಸರೇಕೇ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ; [ನ ತು ಕರ್ತಾರಮ್ ವಿನಾ ಭೂತಾಃ] ಕರ್ತಾಕೇ ಬಿನಾ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ.
-------------------------------------------------------------------------- ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ = ಚರ್ಚಾ ಯಾ ನಿರ್ಣಯಕೇ ಲಿಯೇ ಕಿಸೀ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಷಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಉಪಸ್ಥಿತ ಕಿಯಾ ಹುಆ ಪಕ್ಷ ತಾ ಪ್ರಶ್ನ.
ರೇ! ಭಾವ ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತ ಛೇ ನೇ ಕರ್ಮ ಭಾವನಿಮಿತ್ತ ಛೇ,
ಅನ್ಯೋನ್ಯ ನಹಿ ಕರ್ತಾ ಖರೇ; ಕರ್ತಾ ವಿನಾ ನಹಿ ಥಾಯ ಛೇ. ೬೦.
೧೦೨