ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ನಿಶ್ಚಯೇನ ಜೀವಕರ್ಮಣೋಶ್ಚೈಕಕರ್ತೃತ್ವೇಽಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಕರ್ಮದತ್ತಫಲೋಪಲಂಭೋ ಜೀವಸ್ಯ ನ ವಿರುಧ್ಯತ ಇತ್ಯತ್ರೋಕ್ತಮ್.
ಜೀವಾ ಹಿ ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಸ್ನಿಗ್ಧತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಾಶ್ಚ ಸ್ವಭಾವಸ್ನಿಗ್ಧತ್ವಾದ್ಬಂಧಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಪರಮಾಣು– ದ್ವಂದ್ವಾನೀವಾನ್ಯೋನ್ಯಾವಗಾಹಗ್ರಹಣಪ್ರತಿಬದ್ಧತ್ವೇನಾವತಿಷ್ಠಂತೇ. ಯದಾ ತು ತೇ ಪರಸ್ಪರಂ ವಿಯುಜ್ಯಂತೇ, ತದೋದಿತ–ಪ್ರಚ್ಯವಮಾನಾ -----------------------------------------------------------------------------
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ] ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲಕಾಯ [ಅನ್ಯೋನ್ಯಾವಗಾಢ–ಗ್ರಹಣಪ್ರತಿಬದ್ಧಾಃ] [ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಕಾರಸೇ] ಅನ್ಯೋನ್ಯ–ಅವಗಾಹಕೇ ಗ್ರಹಣ ದ್ವಾರಾ [ಪರಸ್ಪರ] ಬದ್ಧ ಹೈಂ; [ಕಾಲೇ ವಿಯುಜ್ಯಮಾನಾಃ] ಕಾಲಮೇಂ ಪೃಥಕ ಹೋನೇ ಪರ [ಸುಖದುಃಖಂ ದದತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ] ಸುಖದುಃಖ ದೇತೇ ಹೈಂ ಔರ ಭೋಗತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪುದ್ಗಲಕಾಯ ಸುಖದುಃಖ ದೇತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜೀವ ಭೋಗತೇ ಹೈಂ].
ಟೀಕಾಃ– ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜೀವ ಔರ ಕರ್ಮಕೋ ಏಕಕಾ [ನಿಜ–ನಿಜ ರೂಪಕಾ ಹೀ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ, ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಜೀವಕೋ ಕರ್ಮೇ ದ್ವಾರಾ ದಿಯೇ ಗಯೇ ಫಲಕಾ ಉಪಭೋಗ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ‘ಕರ್ಮ ಜೀವಕೋೇ ಫಲ ದೇತಾ ಹೈ ಔರ ಜೀವ ಉಸೇ ಭೋಗತಾ ಹೈ’ ಯಹ ಬಾತ ಭೀ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಘಟಿತ ಹೋತೀ ಹೈ] ಐಸಾ ಯಹಾಂ ಕಹಾ ಹೈ.
ಜೀವ ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷ ದ್ವಾರಾ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ, [ವೇ] ಬನ್ಧ–ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ– ಪರಮಾಣುದ್ವಂದ್ವೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ–[ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಕಾರಸೇ] ಅನ್ಯೋನ್ಯ–ಅವಗಾಹಕೇ ಗ್ರಹಣ ದ್ವಾರಾ ಬದ್ಧರೂಪಸೇ ರಹತೇ ಹೈಂ. ಜಬ ವೇ ಪರಸ್ಪರ ಪೃಥಕ ಹೋತೇ ಹೈಂ ತಬ [ಪುದ್ಗಲಸ್ಕನ್ಧ ನಿಮ್ನಾನುಸಾರ ಫಲ ದೇತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜೀವ ಉಸೇ ಭೋಗತೇ ಹೈಂ]– ಉದಯ ಪಾಕರ ಖಿರ ಜಾನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲಕಾಯ ಸುಖದುಃಖರೂಪ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ -------------------------------------------------------------------------- ಪರಮಾಣುದ್ವಂದ್ವ= ದೋ ಪರಮಾಣುಓಂಕಾ ಜೋಡಾ; ದೋ ಪರಮಾಣುಓಂಸೇ ನಿರ್ಮಿತ ಸ್ಕಂಧ; ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧ.