ಇನ್ದ್ರಿಯಭೇದೇನೋಕ್ತಾನಾಂ ಜೀವಾನಾಂ ಚತುರ್ಗತಿಸಂಬಂಧತ್ವೇನೋಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್. ದೇವಗತಿನಾಮ್ನೋ ದೇವಾಯುಷಶ್ಚೋದಯಾದ್ದೇವಾಃ, ತೇ ಚ ಭವನವಾಸಿವ್ಯಂತರಜ್ಯೋತಿಷ್ಕವೈಮಾನಿಕನಿಕಾಯ–ಭೇದಾಚ್ಚತುರ್ಧಾ. ಮನುಷ್ಯಗತಿನಾಮ್ನೋ ಮನುಷ್ಯಾಯುಷಶ್ಚ ಉದಯಾನ್ಮನುಷ್ಯಾಃ. ತೇ ಕರ್ಮಭೋಗಭೂಮಿಜಭೇದಾತ್ ದ್ವೇಧಾ. ತಿರ್ಯಗ್ಗತಿನಾಮ್ನಸ್ತಿರ್ಯಗಾಯುಷಶ್ಚ ಉದಯಾತ್ತಿರ್ಯಞ್ಚಃ. ತೇ ಪೃಥಿವೀಶಮ್ಬೂಕಯೂಕೋದ್ದಂಶಜಲಚರೋರಗಪಕ್ಷಿಪರಿಸರ್ಪ– ಚತುಷ್ಪದಾದಿಭೇದಾದನೇಕಧಾ. ನರಕಗತಿನಾಮ್ನೋ ನರಕಾಯುಷಶ್ಚ ಉದಯಾನ್ನಾರಕಾಃ. ತೇ ರತ್ನಶರ್ಕರಾವಾಲುಕಾ– ಪಙ್ಕಧೂಮತಮೋಮಹಾತಮಃಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜಭೇದಾತ್ಸಪ್ತಧಾ. ತತ್ರ ದೇವಮನುಷ್ಯನಾರಕಾಃ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾ ಏವ. ತಿರ್ಯಂಚಸ್ತು ಕೇಚಿತ್ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾಃ, ಕೇಚಿದೇಕ–ದ್ವಿ–ತ್ರಿ–ಚತುರಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಪೀತಿ.. ೧೧೮.. ----------------------------------------------------------------------------- ಭೂಮಿಜಾಃ] ಮನುಷ್ಯ ಕರ್ಮಭೂಮಿಜ ಔರ ಭೋಗಭೂಮಿಜ ಐಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ, [ತಿರ್ಯಞ್ಚಃ ಬಹುಪ್ರಕಾರಾಃ] ತಿರ್ಯಂಚ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ [ಪುನಃ] ಔರ [ನಾರಕಾಃ ಪೃಥಿವೀಭೇದಗತಾಃ] ನಾರಕೋಂಕೇ ಭೇದ ಉನಕೀ ಪೃಥ್ವಿಯೋಂಕೇ ಭೇದ ಜಿತನೇ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಭೇದಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಕಹೇ ಗಯೇ ಜೀವೋಂಕಾ ಚತುರ್ಗತಿಸಮ್ಬನ್ಧ ದರ್ಶಾತೇ ಹುಏ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹಾಂ ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯ–ದ್ವೀನ್ದ್ರಿಯಾದಿರೂಪ ಜೀವಭೇದೋಂಕಾ ಚಾರ ಗತಿಕೇ ಸಾಥ ಸಮ್ಬನ್ಧ ದರ್ಶಾಕರ ಜೀವಭೇದೋಂ ಉಪಸಂಹಾರ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ].
ದೇವಗತಿನಾಮ ಔರ ದೇವಾಯುಕೇ ಉದಯಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ದೇವಗತಿನಾಮಕರ್ಮ ಔರ ದೇವಾಯುಕರ್ಮಕೇ ಉದಯಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ] ದೇವ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ವೇ ಭವನವಾಸೀ, ವ್ಯಂತರ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಕ ಔರ ವೈಮಾನಿಕ ಐಸೇ ೧ನಿಕಾಯಭೇದೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಚಾರ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ. ಮನುಷ್ಯಗತಿನಾಮ ಔರ ಮನುಷ್ಯಾಯುಕೇ ಉದಯಸೇ ಮನುಷ್ಯ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ವೇ ಕರ್ಮಭೂಮಿಜ ಔರ ಭೋಗಭೂಮಿಜ ಐಸೇ ಭೇದೋಂಕೇ ಕಾರಣ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ. ತಿರ್ಯಂಚಗತಿನಾಮ ಔರ ತಿರ್ಯಂಚಾಯುಕೇ ಉದಯಸೇ ತಿರ್ಯಂಚ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ವೇ ಪೃಥ್ವೀ, ಶಂಬೂಕ, ಜೂಂ, ಡಾಂಸ, ಜಲಚರ, ಉರಗ, ಪಕ್ಷೀ, ಪರಿಸರ್ಪ, ಚತುಷ್ಪಾದ [ಚೌಪಾಯೇ] ಇತ್ಯಾದಿ ಭೇದೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ. ನರಕಗತಿನಾಮ ಔರ ನರಕಾಯುಕೇ ಉದಯಸೇ ನಾರಕ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ವೇ ೨ರತ್ನಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ, ಶರ್ಕರಾಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ, ಬಾಲುಕಾಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ, ಪಂಕಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ, ಧೂಮಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ, ತಮಃಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ ಔರ ಮಹಾತಮಃಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ ಐಸೇ ಭೇದೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಸಾತ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ.
ಉನಮೇಂ, ದೇವ, ಮನುಷ್ಯ ಔರ ನಾರಕೀ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯ ಹೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ತಿರ್ಯಂಚ ತೋ ಕತಿಪಯ --------------------------------------------------------------------------
೧೭೬
೧. ನಿಕಾಯ = ಸಮೂಹ
೨. ರತ್ನಪ್ರಭಾಭೂಮಿಜ = ರತ್ನಪ್ರಭಾ ನಾಮಕೀ ಭೂಮಿಮೇಂ [–ಪ್ರಥಮ ನರಕಮೇಂ] ಉತ್ಪನ್ನ .