ವ್ಯವಹಾರಜೀವತ್ವೈಕಾಂತಪ್ರತಿಪತ್ತಿನಿರಾಸೋಽಯಮ್.
ಯ ಇಮೇ ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯಾದಯಃ ಪೃಥಿವೀಕಾಯಿಕಾದಯಶ್ಚಾನಾದಿಜೀವಪುದ್ಗಲಪರಸ್ಪರಾವಗಾಹಮವಲೋಕ್ಯ ವ್ಯ– ವಹಾರನಯೇನ ಜೀವಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾಞ್ಜೀವಾ ಇತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪ್ಯಂತೇ. ನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ತೇಷು ಸ್ಪರ್ಶನಾದೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಯಶ್ಚ ಕಾಯಾಃ ಜೀವಲಕ್ಷಣಭೂತಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವಾಭಾವಾನ್ನ ಜೀವಾ ಭವಂತೀತಿ. ತೇಷ್ವೇವ ಯತ್ಸ್ವಪರಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿರೂಪೇಣ ಪ್ರಕಾಶಮಾನಂ ಜ್ಞಾನಂ ತದೇವ ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಕಥಞ್ಚಿದಭೇದಾಜ್ಜೀವತ್ವೇನ ಪ್ರರೂಪ್ಯತ ಇತಿ.. ೧೨೧..
ಕುವ್ವದಿ ಹಿದಮಹಿದಂ ವಾ ಭುಂಜದಿ ಜೀವೋ ಫಲಂ ತೇಸಿಂ.. ೧೨೨..
ಕರೋತಿ ಹಿತಮಹಿತಂ ವಾ ಭುಂಕ್ತೇ ಜೀವಃ ಫಲಂ ತಯೋಃ.. ೧೨೨..
----------------------------------------------------------------------------- ಪ್ರಕಾರಕೀ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತ ಕಾಯೇಂ ಭೀ ಜೀವ ನಹೀಂ ಹೈ; [ತೇಷು] ಉನಮೇಂ [ಯದ್ ಜ್ಞಾನಂ ಭವತಿ] ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಹೈ [ತತ್ ಜೀವಃ] ವಹ ಜೀವ ಹೈ [ಇತಿ ಚ ಪ್ರರೂಪಯನ್ತಿ] ಐಸೀ [ಜ್ಞಾನೀ] ಪ್ರರೂಪಣಾ ಕರತೇ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ವ್ಯವಹಾರಜೀವತ್ವಕೇ ಏಕಾನ್ತಕೀ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಕಾ ಖಣ್ಡನ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸೇ ಮಾತ್ರ ವ್ಯವಹಾರನಯಸೇ ಜೀವ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸಕಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೀವರೂಪಸೇ ಸ್ವೀಕಾರ ಕರನಾ ಉಚಿತ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ಸಮಝಾಯಾ ಹೈ].
ಯಹ ಜೋ ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯಾದಿ ತಥಾ ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಿಕಾದಿ, ‘ಜೀವ’ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಅನಾದಿ ಜೀವ –ಪುದ್ಗಲಕಾ ಪರಸ್ಪರ ಅವಗಾಹ ದೇಖಕರ ವ್ಯವಹಾರನಯಸೇ ಜೀವಕೇ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ದ್ವಾರಾ [–ಜೀವಕೋ ಮುಖ್ಯತಾ ದೇಕರ] ‘ಜೀವ’ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ. ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಉನಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶನಾದಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ತಥಾ ಪೃಥ್ವೀ–ಆದಿ ಕಾಯೇಂ, ಜೀವಕೇ ಲಕ್ಷಣಭೂತ ಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ, ಜೀವ ನಹೀಂ ಹೈಂ; ಉನ್ಹೀಂಮೇಂ ಜೋ ಸ್ವಪರಕೋ ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪಸೇ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ ಜ್ಞಾನ ಹೈ ವಹೀ, ಗುಣ–ಗುಣೀಕೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಅಭೇದಕೇ ಕಾರಣ, ಜೀವರೂಪಸೇ ಪ್ರರೂಪಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ.. ೧೨೧..
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಃ] ಜೀವ [ಸರ್ವಂ ಜಾನಾತಿ ಪಶ್ಯತಿ] ಸಬ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ದೇಖತಾ ಹೈ, [ಸೌಖ್ಯಮ್ ಇಚ್ಛತಿ] ಸುಖಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ, [ದುಃಖಾತ್ ಬಿಭೇತಿ] ದುಃಖಸೇ ಡರತಾ ಹೈ, [ಹಿತಮ್ ಅಹಿತಮ್ ಕರೋತಿ] -------------------------------------------------------------------------- ಪ್ರತಿಪತ್ತಿ = ಸ್ವೀಕೃತಿ; ಮಾನ್ಯತಾ.
ಹಿತ–ಅಹಿತ ಜೀವ ಕರೇ ಅನೇ ಹಿತ–ಅಹಿತನುಂ ಫಳ ಭೋಗವೇ. ೧೨೨.
೧೮೦