ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೯
ತತ್ರ ಚ ಪಞ್ಚಾನಾಮಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಸಮೋ ಮಧ್ಯಸ್ಥೋ ರಾಗದ್ವೇಷಾಭ್ಯಾಮನುಪಹತೋ ವರ್ಣಪದವಾಕ್ಯ–ಸನ್ನಿವೇಶವಿಶಿಷ್ಟಃ
ಪಾಠೋ ವಾದಃ ಶಬ್ದಸಮಯಃ ಶಬ್ದಾಗಮ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತೇಷಾಮೇವ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನೋದಯೋಚ್ಛೇದೇ ಸತಿ ಸಮ್ಯಗ್ವಾಯಃ
ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಜ್ಞಾನಸಮಯೋ ಜ್ಞಾನಗಮ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತೇಷಾಮೇವಾಭಿಧಾನಪ್ರತ್ಯಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಾಂ ವಸ್ತುರೂಪೇಣ ಸಮವಾಯಃ
ಸಂಧಾತೋಽರ್ಥಸಮಯಃ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸಾರ್ಥ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತದತ್ರ ಜ್ಞಾನಸಮಯಪ್ರಸಿದ್ಧಯರ್ಥ ಶಬ್ದಸಮಯಸಮ್ಬನ್ಧೇನಾರ್ಥಸಮಯ
ೋಽಭಿಧಾತುಮಭಿಪ್ರೇತಃ. ಅಥ ತಸ್ಯೈವಾರ್ಥಸಮಯಸ್ಯ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಂ ಲೋಕಾಲೋಕ–ವಿಕಲ್ಪಾತ್.
---------------------------------------------------------------------------------------------
ಉನಕಾ ಸಮವಾಯ [–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಬೋಧ ಅಥವಾ ಸಮೂಹ] [ಸಮಯಃ] ವಹ ಸಮಯ ಹೈ [ಇತಿ] ಐಸಾ
[ಜಿನೋತ್ತಮೈಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್] ಜಿನವರೋಂನೇ ಕಹಾ ಹೈ. [ಸಃ ಚ ಏವ ಲೋಕಃ ಭವತಿ] ವಹೀ ಲೋಕ ಹೈ. [–ಪಾಂಚ
ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಸಮೂಹ ಜಿತನಾ ಹೀ ಲೋಕ ಹೈ.]; [ತತಃ] ಉಸಸೇ ಆಗೇ [ಅಮಿತಃ ಅಲೋಕಃ] ಅಮಾಪ ಅಲೋಕ
[ಖಮ್] ಆಕಾಶಸ್ವರೂಪ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಶಬ್ದರೂಪಸೇ, ಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಔರ ಅರ್ಥರೂಪಸೇ [–ಶಬ್ದಸಮಯ, ಜ್ಞಾನಸಮಯ
ಔರ ಅರ್ಥಸಮಯ]– ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ‘ಸಮಯ’ ಶಬ್ದಕಾ ಅರ್ಥ ಕಹಾ ಹೈ ತಥಾ ಲೋಕ–ಅಲೋಕರೂಪ ವಿಭಾಗ
ಕಹಾ ಹೈ.
ವಹಾಂ, [೧] ‘ಸಮ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಧ್ಯಸ್ಥ ಯಾನೀ ಜೋ ರಾಗದ್ವೇಷಸೇ ವಿಕೃತ ನಹೀಂ ಹುಆ; ‘ವಾದ’ ಅರ್ಥಾತ್ ವರ್ಣ
[ಅಕ್ಷರ], ಪದ [ಶಬ್ದ] ಔರ ವಾಕ್ಯಕೇ ಸಮೂಹವಾಲಾ ಪಾಠ. ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ‘ಸಮವಾದ’ ಅರ್ಥಾತ ಮಧ್ಯಸ್ಥ
[–ರಾಗದ್ವೇಷಸೇ ವಿಕೃತ ನಹೀಂ ಹುಆ] ಪಾಠ [–ಮೌಖಿಕ ಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾರೂಢ ನಿರೂಪಣ] ವಹ ಶಬ್ದಸಮಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್
ಶಬ್ದಾಗಮ ವಹ ಶಬ್ದಸಮಯ ಹೈ. [೨] ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಕೇ ಉದಯಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಪರ, ಉಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಹೀ
ಸಮ್ಯಕ್ ಅವಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನ ವಹ ಜ್ಞಾನಸಮಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನಾಗಮ ವಹ ಜ್ಞಾನಸಮಯ ಹೈ. [೩]
ಕಥನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹುಏ ಉಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಹೀ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಸಮವಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮೂಹ ವಹ ಅರ್ಥಸಮಯ
ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸಮೂಹ ವಹ ಅರ್ಥಸಮಯ ಹೈ. ಉಸಮೇಂ ಯಹಾಂ ಜ್ಞಾನ ಸಮಯಕೀ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಕೇ ಹೇತು ಶಬ್ದಸಮಯಕೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ ಅರ್ಥಸಮಯಕಾ ಕಥನ [ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವ] ಕರನಾ ಚಾಹತೇ ಹೈಂ.
--------------------------------------------------------------------------
ಸಮವಾಯ =[೧] ಸಮ್+ಅವಾಯ; ಸಮ್ಯಕ್ ಅವಾಯ; ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನ. [೨] ಸಮೂಹ. [ಇಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ ಯಹಾಂ
ಕಾಲದ್ವವ್ಯಕೋ–– ಕಿ ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಉಸೇ ––ವಿವಕ್ಷಾಮೇಂ ಗೌಣ ಕರಕೇ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ
ಸಮವಾಯ ವಹ ಸಮಯ ಹೈ.’ ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ‘ಛಹ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸಮವಾಯ ವಹ ಸಮಯ ಹೈ’ ಐಸೇ ಕಥನಕೇ ಭಾವಕೇ ಸಾಥ
ಇಸ ಕಥನಕೇ ಭಾವಕಾ ವಿರೋಧ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಮಾತ್ರ ವಿವಕ್ಷಾಭೇದ ಹೈ ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಔರ ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ
ಅನ್ಯ ಸ್ಥಾನ ಪರ ಭೀ ವಿವಕ್ಷಾ ಸಮಝಕರ ಅವಿರುದ್ಧ ಅರ್ಥ ಸಮಝ ಲೇನಾ ಚಾಹಿಯೇ]