ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಕಾಯತ್ವಂ ಚೋಕ್ತಮ್. ತತ್ರ ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಆಕಾಶಮಿತಿ ತೇಷಾಂ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ ಅನ್ವರ್ಥಾಃ ಪ್ರತ್ಯೇಯಾಃ. ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾಸ್ತಿತ್ವಞ್ಚ ತೇಷಾಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಮಯ್ಯಾಂ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಸತ್ತಾಯಾಂ ನಿಯತತ್ವಾದ್ವಯ ವಸ್ಥಿತತ್ವಾದವಸೇಯಮ್. ಅಸ್ತಿತ್ವೇ ನಿಯತಾನಾಮಪಿ ನ ತೇಷಾಮನ್ಯಮಯತ್ವಮ್, ಯತಸ್ತೇ ಸರ್ವದೈವಾನನ್ಯ–ಮಯಾ ಆತ್ಮನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ. ಅನನ್ಯಮಯತ್ವೇಽಪಿ ತೇಷಾಮಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವಂ ನಯಪ್ರಯೋಗಾತ್. ದ್ವೌ ಹಿ ನಯೌ ಭಗವತಾ ಪ್ರಣೀತೌ– ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಃ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕಶ್ಚ. ತತ್ರ ನ ಖಲ್ವೇಕನಯಾಯತ್ತಾದೇಶನಾ ಕಿನ್ತು ತದುಭಯಾಯತಾ. ತತಃ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾದೇಶಾದಸ್ತಿತ್ವೇ ಸ್ವತಃ ಕಥಂಚಿದ್ಭಿನ್ನಽಪಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾಃ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಾದೇಶಾತ್ಸ್ವಯಮೇವ ಸನ್ತಃ ಸತೋಽನನ್ಯಮಯಾ ಭವನ್ತೀತಿ. ಕಾಯತ್ವಮಪಿ ತೇಷಾಮಣುಮಹತ್ತ್ವಾತ್. ಅಣವೋಽತ್ರ ಪ್ರದೇಶಾ ಮೂರ್ತೋಽಮೂರ್ತಾಶ್ಚ ನಿರ್ವಿಭಾಗಾಂಶಾಸ್ತೈಃ ಮಹಾನ್ತೋಽಣುಮಹಾನ್ತಃ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕಾ ಇತಿ ಸಿದ್ಧಂ ತೇಷಾಂ ಕಾಯತ್ವಮ್. ಅಣುಭ್ಯಾಂ. ಮಹಾನ್ತ ಇತಿಃ ವ್ಯತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ---------------------------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೀ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ, ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಶೇಷ–ಅಸ್ತಿತ್ವ ತಥಾ ಕಾಯತ್ವ ಕಹಾ ಹೈ.
ವಹಾಂ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ–ಯಹ ಉನಕೀ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾಏಂ ಅನ್ವರ್ಥ ಜಾನನಾ.
ಉನಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷ–ಅಸ್ತಿತ್ವ ಭೀ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ವೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಬರ್ತನಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ ಘೀ ಬರ್ತನಸೇ ಅನ್ಯಮಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ] ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನ್ಯಮಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಸದೈವ ಅಪನೇಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇಸೇ ಸತ್] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ] ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಅಗ್ನಿ ಉಷ್ಣತಾಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ]. ‘ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ’ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಉನಕಾ ‘ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತಪನಾ’ ನಯಪ್ರಯೋಗಸೇ ಹೈ. ಭಗವಾನನೇ ದೋ ನಯ ಕಹೇ ಹೈ – ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ. ವಹಾಂ ಕಥನ ಏಕ ನಯಕೇ ಆಧೀನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಕಿನ್ತು ಉನ ದೋನೋಂ ನಯೋಂಕೇ ಆಧೀನ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಜೋ ಅಪನೇಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಭಿನ್ನ ಭೀ ಹೈ ಐಸೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ [ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ಥಿತ] ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಸತ್ [–ವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈಂ. --------------------------------------------------------------------------- ಅನ್ವರ್ಥ=ಅರ್ಥಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರತೀ ಹುಈ; ಅರ್ಥಾನುಸಾರ. [ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೇ ನಾಮ ಉನಕೇ ಅರ್ಥಾನುಸಾರ ಹೈಂ.]