೧೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಕಾಲಸ್ಯ ಚ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್.
ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಹಿ ಸಹಕ್ರಮಭುವಾಂ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನನ್ಯತಯಾಧಾರಭೂತಾನಿ ಭವನ್ತಿ. ತತೋ
ವೃತ್ತವರ್ತಮಾನವರ್ತಿಷ್ಯಮಾಣಾನಾಂ ಭಾವಾನಾಂ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಪರಿಣತತ್ವಾದಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಪರಿವರ್ತನಲಿಙ್ಗಸ್ಯ
ಕಾಲಸ್ಯ ಚಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮ್. ನ ಚ ತೇಷಾಂ ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾತ್ಮನಾ ಪರಿಣಮಮಾನಾನಾಮನಿತ್ಯತ್ವಮ್, ಯತಸ್ತೇ
ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾವಸ್ಥಾಸ್ವಪಿ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವರೂಪಾಪರಿತ್ಯಾಗಾ–ನ್ನಿತ್ಯಾ ಏವ. ಅತ್ರ ಕಾಲಃ
ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಹೇತುತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಗಮ್ಯಮಾನಪರ್ಯಾಯತ್ವಾ–ಚ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇಷ್ವನ್ತರ್ಭಾವಾರ್ಥ ಸ ಪರಿವರ್ತನ–
ಲಿಙ್ಗ ಇತ್ಯುಕ್ತ ಇತಿ.. ೬..
-----------------------------------------------------------------------------
ದ್ರವ್ಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಹಭಾವೀ ಗುಣೋಂಕೋ ತಥಾ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ೧ಅನನ್ಯರೂಪಸೇ ಆಧಾರಭೂತ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ
ಜೋ ವರ್ತ ಚೂಕೇ ಹೈಂ, ವರ್ತ ರಹೇ ಹೈಂ ಔರ ಭವಿಷ್ಯಮೇಂ ವರ್ತೇಂಗೇ ಉನ ಭಾವೋಂ–ಪರ್ಯಾಯೋಂರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ
[ಪಾಂಚ] ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ ೨ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ ಕಾಲ [ವೇ ಛಹೋಂ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ. ಭೂತ, ವರ್ತಮಾನ ಔರ ಭಾವೀ ಭಾವಸ್ವರೂಪ
ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ವೇ ಕಹೀಂ ಅನಿತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಭೂತ, ವರ್ತಮಾನ ಔರ ಭಾವೀ ಭಾವರೂಪ ಅವಸ್ಥಾಓಂಮೇಂ ಭೀ
ಪ್ರತಿನಿಯತ [–ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ನಿಶ್ವಿತ] ಸ್ವರೂಪಕೋ ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ನಿತ್ಯ ಹೀ ಹೈ.
ಯಹಾಂ ಕಾಲ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನಕಾ ಹೇತು ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಉಸಕೀ
ಪರ್ಯಾಯ ಗಮ್ಯ [ಜ್ಞಾತ] ಹೋತೀ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕಾ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಮೇಂ ಸಮಾವೇಶ ಕರನೇಕೇ ಹೇತು ಉಸೇ
‘೩ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಕಹಾ ಹೈ. [ಪುದ್ಗಲಾದಿ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಉನಕೇ ಪರಿವರ್ತನ (ಪರಿಣಮನ)
ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಔರ ಉನಕೇ ಪರಿವರ್ತನಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಉನ ಪರಿವರ್ತನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ
ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ಅಥವಾ ಉಸ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಜಿನಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕಾ
[ಕಾಲಕಾ] ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ವರ್ಣನಮೇಂ ಕಾಲಕೇ
ವರ್ಣನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ದರ್ಶಾನೇಕೇ ಹೇತು ಇಸ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಂ ಕಾಲಕೇ ಲಿಯೇ
‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಶಬ್ದಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕಿಯಾ ಹೈ.].. ೬..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಅನನ್ಯರೂಪ=ಅಭಿನ್ನರೂಪ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಅಗ್ನಿ ಆಧಾರ ಹೈ ಔರ ಉಷ್ಣತಾ ಆಧೇಯ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ
ಆಧಾರ ಹೈ ಔರ ಗುಣ–ಪರ್ಯಾಯ ಆಧೇಯ ಹೈಂ ತಥಾಪಿ ವೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ.]
೨. ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ=ಪುದ್ಗಲಾದಿಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಜಿಸಕಾ ಲಿಂಗ ಹೈ; ವಹ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿಣಮನ ದ್ವಾರಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ ಹೈ
ವಹ. [ಲಿಂಗ=ಚಿಹ್ನ; ಸೂಚಕ; ಗಮಕ; ಗಮ್ಯ ಕರಾನೇವಾಲಾ; ಬತಲಾನೇವಾಲಾ; ಪಹಿಚಾನ ಕರಾನೇವಾಲಾ.]
೩. [೧] ಯದಿ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಹೋತಾ ಹೈ ತೋ ಉಸಕಾ ಕೋಈ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ–ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಿವರ್ತನರೂಪೀ ಚಿಹ್ನ
ದ್ವಾರಾ ಕಾಲಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಧುಆಂರೂಪೀ ಚಿಹ್ನ ದ್ವಾರಾ ಅಗ್ನಿಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ],
ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲ ‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಹೈ. [೨] ಔರ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ [–‘ಕರ್ಮ ಸಮಯ’,
‘ಅಧಿಕ ಸಮಯ ಐಸೀ ಕಾಲಕೀ ಅವಸ್ಥಾಏಂ] ಗಮ್ಯ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಭೀ ಕಾಲ ‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಹೈ.