೨೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಸತ್ತಾ ಸವ್ವಪಯತ್ಥಾ ಸವಿಸ್ಸರುವಾ ಅಣಂತಪಜ್ಜಾಯಾ.
ಮಂಗುಪ್ಪಾದಧುವತ್ತಾ ಸಪ್ಪಡಿವಕ್ಖಾ ಹವದಿ ಐಕ್ಕಾ.. ೮..
ಸತ್ತಾ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ.
ಭಙ್ಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ ಮವತ್ಯೇಕಾ.. ೮..
ಅತ್ರಾಸ್ತಿತ್ವಸ್ವರೂಪಮುಕ್ತಮ್.
ಅಸ್ತಿತ್ವಂ ಹಿ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಸತೋ ಭಾವಃ ಸತ್ತ್ವಮ್. ನ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯತಯಾ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕತಯಾ ವಾ
ವಿದ್ಯಮಾನಮಾತ್ರಂ ವಸ್ತು. ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಸ್ತತ್ತ್ವತಃ ಕ್ರಮಭುವಾಂ ಭಾವಾನಾಮಭಾವಾತ್ಕುತೋ ವಿಕಾರವತ್ತ್ವಮ್.
ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕಸ್ಯ ಚ ತತ್ತ್ವತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ ಕುತ ಏಕಸಂತಾನತ್ವಮ್. ತತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಹೇತುಭೂತೇನ
ಕೇನಚಿತ್ಸ್ವರೂಪೇಣ ಧ್ರೌವ್ಯಮಾಲಮ್ಬ್ಯಮಾನಂ ಕಾಭ್ಯಾಂಚಿತ್ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ವರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಲೀಯಮಾನಮುಪಜಾಯಮಾನಂ
ಚೈಕಕಾಲಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತಸ್ತ್ರಿತಯೀಮವಸ್ಥಾಂ ಬಿಭ್ರಾಣಂ ವಸ್ತು ಸದವಬೋಧ್ಯಮ್. ಅತ ಏವ
ಸತ್ತಾಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾಽವಬೋದ್ಧವ್ಯಾ, ಭಾವಭಾವವತೋಃ ಕಥಂಚಿದೇಕಸ್ವರೂಪತ್ವಾತ್. ಸಾ ಚ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೮
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸತ್ತಾ] ಸತ್ತಾ [ಭಙ್ಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ, [ಏಕಾ] ಏಕ,
[ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾ] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ, [ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ] ಸವಿಶ್ವರೂಪ, [ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ] ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯ ಔರ
[ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ] ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ [ಭವತಿ] ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಹೈ.
ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅರ್ಥಾತ ಸತ್ತಾ ನಾಮಕ ಸತ್ಕಾ ಭಾವ ಅರ್ಥಾತ ೧ಸತ್ತ್ವ.
ವಿದ್ಯಮಾನಮಾತ್ರ ವಸ್ತು ನ ತೋ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯರೂಪ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ನ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕರೂಪ ಹೋತೀ ಹೈ. ಸರ್ವಥಾ
ನಿತ್ಯ ವಸ್ತುಕೋ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಭಾವೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವಿಕಾರ [–ಪರಿವರ್ತನ, ಪರಿಣಾಮ] ಕಹಾಂಸೇ
ಹೋಗಾ? ಔರ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ವಸ್ತುಮೇಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ೨ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಏಕಪ್ರವಾಹಪನಾ ಕಹಾಂಸೇ
ರಹೇಗಾ? ಇಸಲಿಯೇೇ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಕೇ ಹೇತುಭೂತ ಕಿಸೀ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಧ್ರುವ ರಹತೀ ಹುಈ ಔರ ಕಿನ್ಹೀಂ ದೋ ಕ್ರಮವರ್ತೀ
ಸ್ವರೂಪೋಂಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹುಈ ತಥಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹುಈ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ತಿಗುನೀ [ತೀನ
ಅಂಶವಾಲೀ] ಅವಸ್ಥಾಕೋ ಧಾರಣ ಕರತೀ ಹುಈ ವಸ್ತು ಸತ್ ಜಾನನಾ. ಇಸಲಿಯೇ ‘ಸತ್ತಾ’ ಭೀ
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಸತ್ತ್ವ=ಸತ್ಪನಾಂ; ಅಸ್ತಿತ್ವಪನಾ; ವಿದ್ಯಮಾನಪನಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಭಾವ; ‘ಹೈ’ ಐಸಾ ಭಾವ.
೨. ವಸ್ತು ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೋ ತೋ ‘ಜೋ ಪಹಲೇ ದೇಖನೇಮೇಂ [–ಜಾನನೇಮೇಂ] ಆಈ ಥೀ ವಹೀ ಯಹ ವಸ್ತು ಹೈ’ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋ
ಸಕತಾ.
ಸರ್ವಾರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತ, ಸವಿಶ್ವರೂಪ, ಅನಂತಪರ್ಯಯವಂತ ಛೇ,
ಸತ್ತಾ ಜನಮ–ಲಯ–ಧ್ರೌವ್ಯಮಯ ಛೇ, ಏಕ ಛೇ, ಸವಿಪಕ್ಷ ಛೇ. ೮.