ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಸಮಸ್ತಸ್ಯಾಪಿ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಸ್ಯ ಸಾದ್ರಶ್ಯಸೂಚಕತ್ವಾದೇಕಾ. ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾ ಚ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸದಿತ್ಯಭಿಧಾನಸ್ಯ ಸದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥೇಷು ತನ್ಮೂಲಸ್ಯೈವೋಪಲಮ್ಭಾತ್. ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ ಚ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಸ್ಯಾಪಿ ರೂಪೈಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣೈಃ ಸ್ವಭಾವೈಃ ಸಹ ವರ್ತಮಾನತ್ವಾತ್. ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ ಚಾನನ್ತಾಭಿರ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯವ್ಯಕ್ತಿಭಿಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಪರಿಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ ಏವಂಭೂತಾಪಿ ಸಾ ನ ಖಲು ನಿರಕುಶಾ ಕಿನ್ತು ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ. ಪ್ರತಿಪಕ್ಷೋ ಹ್ಯಸತ್ತಾ ಸತ್ತಾಯಾಃ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ, ಅನೇಕತ್ವಮೇಕಸ್ಯಾಃ, ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾಯಾಃ, ಏಕರೂಪತ್ವಂ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾಯಾಃ, ಏಕಪರ್ಯಾಯತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾಯಾ ಇತಿ. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ’ [ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ] ಜಾನನಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ೧ಭಾವ ಔರ ಭಾವವಾನಕಾ ಕಥಂಚಿತ್ ಏಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಏಕ’ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಕಾ ಸಾದ್ರಶ್ಯ ಸೂಚಿತ ಕರತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ [–ಸತ್ತಾಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ] ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಮೇಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಕೀ [–ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೀ], ‘ಸತ್’ ಐಸೇ ಕಥನಕೀ ತಥಾ ‘ಸತ’ ಐಸೀ ಪ್ರತೀತಿಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ವಿಶ್ವಕೇ ರೂಪೋಂ ಸಹಿತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಕೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಸ್ವಭಾವೋಂ ಸಹಿತ ವರ್ತತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಅನನ್ತ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ. [ಇಸಪ್ರಕಾರ ವರ್ಣನ ಹುಆ.]
ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೨] ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಕೋ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೩] ಏಕಕೋ ಅನೇಕಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೪] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಕೋ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೫] ಸವಿಶ್ವರೂಪಕೋ ಏಕರೂಪಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೬]ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯಕೋ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ. --------------------------------------------------------------------------
೨ಸಾಮಾನ್ಯ–ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕಾ ಉಸಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಕ್ಷಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಪಕ್ಷಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
೧. ಸತ್ತಾ ಭಾವ ಹೈ ಔರ ವಸ್ತು ಭಾವವಾನ ಹೈ.
೨. ಯಹಾಂ ‘ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಕ’ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಮಹಾ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ‘ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ’ ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಅವಾನ್ತರ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ.
ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಶೇಷಕೇ ದೂಸರೇ ಅರ್ಥ ಯಹಾಂ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ.
೩. ನಿರಂಕುಶ=ಅಂಕುಶ ರಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ರಹಿತ ; ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ. [ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕಾ ಊಪರ ಜೋ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ
ಹೈ ವೈಸೀ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸರ್ವಥಾ ವೈಸೀ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕಥಂಚಿತ್ [ಸಾಮಾನ್ಯ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ವೈಸೀ ಹೈ. ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ [ವಿಶೇಷ–
ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಹೈೇ.]
೪. ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ=ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ಸಹಿತ.