ಸುಮಚ್ಛೇದಃ, ಉತ್ತರಭಾವಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಶ್ಚ ಸಮುತ್ಪಾದಃ, ಪೂರ್ವೋತರಭಾವೋಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಯೋರಪಿ ಸ್ವಜಾತೇರಪರಿತ್ಯಾಗೋ ಧ್ರೌವ್ಯಮ್.
ತಾನಿ ಸಾಮಾನ್ಯಾದೇಶಾದ–ಭಿನ್ನಾನಿ ವಿಶೇಷಾದೇಶಾದ್ಭಿನ್ನಾನಿ ಯುಗಪದ್ಭಾವೀನಿ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾನಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ
ಭವನ್ತೀತಿ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ವಾ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್. ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋಽನ್ವಯಿನೋ ವಿಶೇಷಾ ಗುಣಾ ವ್ಯತಿರೇಕಿಣಃ
ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೇ ದ್ರವ್ಯೇ ಯೌಗಪದ್ಯೇನ ಕ್ರಮೇಣ ಚ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭಿನ್ನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದಭಿನ್ನಾಃ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾಃ
ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣತಾಮಾ–
‘ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ’ – ಐಸಾ ವಿಭಾಗ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ? ಉತ್ತರಃ––
ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅನನ್ತ ಸ್ವರೂಪ ಹೈೇಂ, ಉನಮೇಂಸೇ ಸತ್ತಾ ಭೀ ಉಸಕಾ ಏಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ
ಅನನ್ತಸ್ವರೂಪವಾಲಾ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ ಔರ ಉಸಕಾ ಸತ್ತಾ ನಾಮಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ – ಐಸಾ ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಭಾಗ
ಅವಶ್ಯ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಬಾಧಿತರೂಪಸೇ ಸತ್ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.]
ಅಥವಾ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.
ಅರ್ಥಾತ ವರ್ತಮಾನ ಭಾವಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ] ಸೋ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಪೂರ್ವ–ಉತ್ತರ ಭಾವೋಂಕೇ ವ್ಯಯ–ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಸ್ವಜಾತಿಕಾ ಅತ್ಯಾಗ ಸೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ. ವೇ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧ್ರೌವ್ಯ –– ಜೋ–ಕಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆದೇಶಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ
[ಅರ್ಥಾತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಥನಸೇ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ], ವಿಶೇಷ ಆದೇಶಸೇ [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ಯುಗಪದ್ ವರ್ತತೇ ಹೈೇಂ
ಔರ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.
ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಹೈಂ, [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಕಥಂಚಿತ ಭಿನ್ನ ಔರ ಕಥಂಚಿತ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ ತಥಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.