ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಽನೇಕಾನ್ತದ್ಯೋತಕಃ ಕಥಂಚಿದರ್ಥೇ ಸ್ಯಾಚ್ಛಬ್ದೋ ನಿಪಾತಃ. ತತ್ರ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರಾದ್ಷ್ಟಿಮಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ, ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರಾದಿಷ್ಟಂ ನಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಃ ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಕ್ರಮೇಣಾ– ದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚ ದವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಃ ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಯುಗಪದಾದಿಷ್ಟಮವಕ್ತವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರ್ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಚರದ್ರವ್ಯ– ಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರ್ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಂ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲಭಾವೈಃ ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ. ನ ಚೈತದನುಪಪನ್ನಮ್, ಸರ್ವಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಾದಿನಾ ಅಶೂನ್ಯತ್ವಾತ್, ಪರರೂಪಾದಿನಾ ಶೂನ್ಯತ್ವಾತ್, -----------------------------------------------------------------------------
ಅರ್ಥಮೇಂ ಅವ್ಯಯರೂಪಸೇ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹುಆ ಹೈ. ವಹಾಂ –[೧] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೨] ದ್ರವ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈೇ; [೩] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕ್ರಮಶಃ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ ಔರ ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೪] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಯುಗಪದ್ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘೨ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೫] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರ– ದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೬] ದ್ರವ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ– ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ನಾಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೭] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ, ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ, ನಾಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ. – ಯಹ [ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಬಾತ] ಅಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸರ್ವ ವಸ್ತು [೧] ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ‘೩ಅಶೂನ್ಯ’ ಹೈ, [೨] ಪರರೂಪಾದಿಸೇ ‘೪ಶೂನ್ಯ’ ಹೈ, [೩] ದೋನೋಂಸೇ [ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ಔರ ಪರರೂಪಾದಿಸೇ] ‘ಅಶೂನ್ಯ ಔರ ಶೂನ್ಯ’ ಹೈ [೪] ದೋನೋಂಸೇ [ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ಔರ --------------------------------------------------------------------------
೧ ಸ್ಯಾತ್=ಕಥಂಚಿತ್; ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ; ಕಿಸೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ. [‘ಸ್ಯಾತ್’ ಶಬ್ದ ಸರ್ವಥಾಪನೇಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಅನೇಕಾನ್ತಕೋ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರತಾ ಹೈ – ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ.]
೨. ಅವಕ್ತವ್ಯ=ಜೋ ಕಹಾ ನ ಜಾ ಸಕೇ; ಅವಾಚ್ಯ. [ಏಕಹೀ ಸಾಥ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯ ತಥಾ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಕಥನಮೇಂ
ನಹೀಂ ಆ ಸಕತಾ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ.]
೩. ಅಶೂನ್ಯ=ಜೋ ಶೂನ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವ ವಾಲಾ; ಸತ್.
೪. ಶೂನ್ಯ=ಜಿಸಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ; ಅಸತ್.