ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ತ್ಯಾ ನಿಶ್ಚಯರೂಪಸ್ತತ್ಪರಿಣಾಮಾಯತ್ತತಯಾ ವ್ಯವಹಾರರೂಪಃ ಕಾಲೋಽಸ್ತಿಕಾಯಪಞ್ಚ–
-----------------------------------------------------------------------------
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ‘ಸಮಯ’ ಅಲ್ಪ ಹೈ, ‘ನಿಮೇಷ’ ಅಧಿಕ ಹೈ ಔರ ‘ಮುಹುರ್ತ’ ಉಸಸೇ ಭೀ ಅಧಿಕ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ‘ಸಮಯ’, ‘ನಿಮೇಷ’ ಆದಿಕಾ ಪರಿಮಾಣ ಜಾನನೇಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ; ಔರ ವಹ ಕಾಲಪರಿಮಾಣ ಪುದ್ಗಲೋಂ ದ್ವಾರಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಪುದ್ಗಲೋಂ ದ್ವಾರಾ ಹೋತೀ [ಉಪಚಾರಸೇ] ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ.
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯದ್ಯಪಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕಾ ಮಾಪ ಪುದ್ಗಲ ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ಉಪಚಾರಸೇ ಪುದ್ಗಲಾಶ್ರಿತ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ವಹ ಕೇವಲ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೀ ಹೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೈ, ಪುದ್ಗಲಸೇ ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನ ಹೈ–ಐಸಾ ಸಮಝನಾ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ದಸ ಸೇರ ಪಾನೀಕೇ ಮಿಟ್ಟೀಮಯ ಘಡೇಕಾ ಮಾಪ ಪಾನೀ ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ಘಡಾ ಮಿಟ್ಟೀಕೀ ಹೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೈ, ಪಾನೀಕೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸಮಯ–ನಿಮೇಷಾದಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕಾ ಮಾಪ ಪುದ್ಗಲ ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೀ ಹೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೈ, ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ.
ಕಾಲಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಗಾಥಾಸೂತ್ರೋಂಂಕೇ ಕಥನಕಾ ಸಂಕ್ಷೇಪ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಃ– ಜೀವಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಮೇಂ [ಸಮಯವಿಶಿಷ್ಟ ವೃತ್ತಿಮೇಂ] ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಸಮಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಆತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಸಮಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲಾ ಕೋಈ ಪದಾರ್ಥ ಅವಶ್ಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ವಹ ಪದಾರ್ಥ ಸೋ ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ಹೈ. ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ವಹ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಪುದ್ಗಲ ದ್ವಾರಾ ಮಾಪಾ ಜಾನೇಸೇ ಉಸೇ ಉಪಚಾರಸೇ ಪರಾಶ್ರಿತ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೀ ಭಾಂತಿ ನಿಶ್ಚಯವ್ಯವಹಾರರೂಪ ಕಾಲ ಭೀ ಲೋಕರೂಪಸೇ ಪರಿಣತ ಹೈ ಐಸಾ ಸರ್ವಜ್ಞೋಂನೇ ದೇಖಾ ಹೈ ಔರ ಅತಿ ತೀಕ್ಷ್ಣ ದ್ರಷ್ಟಿ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಮ್ಯಕ್ ಅನುಮಾನ ಭೀ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ.
ಕಾಲಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನಕಾ ತಾತ್ಪರ್ಯಾರ್ಥ ನಿಮ್ನೋಕ್ತಾನುಸಾರ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈೇಃ– ಅತೀತ ಅನನ್ತ ಕಾಲಮೇಂ ಜೀವಕೋ ಏಕ ಚಿದಾನನ್ದರೂಪ ಕಾಲ ಹೀ [ಸ್ವಕಾಲ ಹೀ] ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸೇ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹುಈ ಹೈ; ಉಸ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಹೀ ಸಮ್ಯಕ್ ಶ್ರದ್ಧಾನ, ಉಸೀಕಾ ರಾಗಾದಿಸೇ ಭಿನ್ನರೂಪ ಭೇದಜ್ಞಾನ ಔರ ಉಸೀಮೇಂ ರಾಗಾದಿವಿಭಾವರೂಪ ಸಮಸ್ತ ಸಂಕಲ್ಪ–ವಿಕಲ್ಪಜಾಲಕೇ ತ್ಯಾಗ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಥಿರ ಪರಿಣತಿ ಕರ್ತವ್ಯ ಹೈ .. ೨೬..