ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೫೭
ಅತ್ರ ಮುಕ್ತಾವಸ್ಥಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ನಿರುಪಾಧಿಸ್ವರೂಪಮುಕ್ತಮ್.
ಆತ್ಮಾ ಹಿ ಪರದ್ರವ್ಯತ್ವಾತ್ಕರ್ಮರಜಸಾ ಸಾಕಲ್ಯೇನ ಯಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕ್ಷಣೇ ಮುಚ್ಯತೇ ತಸ್ಮಿ–
ನ್ನೇವೋರ್ಧ್ವಗಮನಸ್ವಭಾವತ್ವಾಲ್ಲೋಕಾಂತಮಧಿಗಮ್ಯ ಪರತೋ ಗತಿಹೇತೋರಭಾವಾದವಸ್ಥಿತಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನಾಭ್ಯಾಂ
ಸ್ವರೂಪಭೂತತ್ವಾದಮುಕ್ತೋಽನಂತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಮನುಭವತಿ. ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಚಾಸ್ಯ ಭಾವಪ್ರಾಣಧಾರಣಲಕ್ಷಣಂ ಜೀವತ್ವಂ,
ಚಿದ್ರೂಪಲಕ್ಷಣಂ ಚೇತಯಿತೃತ್ವಂ, ಚಿತ್ಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣ ಉಪಯೋಗಃ, ನಿರ್ವರ್ತಿತಸಮಸ್ತಾಧಿಕಾರಶಕ್ತಿಮಾತ್ರಂ ಪ್ರಭುತ್ವಂ,
ಸಮಸ್ತವಸ್ತ್ವಸಾಧಾರಣಸ್ವರೂಪನಿರ್ವರ್ತನಮಾತ್ರಂ ಕರ್ತೃತ್ವಂ, ಸ್ವರೂಪಭೂತಸ್ವಾತನ್ಕ್ರ್ಯಲಕ್ಷಣಸುಖೋಪಲಮ್ಭ–ರೂಪಂ
ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ, ಅತೀತಾನಂತರಶರೀರಪರಿಮಾಣಾವಗಾಹಪರಿಣಾಮರೂಪಂ ದೇಹಮಾತ್ರತ್ವಂ, ಉಪಾಧಿಸಂಬಂಧವಿವಿಕ್ತ–
ಮಾತ್ಯನ್ತಿಕಮಮೂರ್ತತ್ವಮ್. ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತತ್ವಂ ತು ದ್ರವ್ಯಭಾವಕರ್ಮವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಾನ್ನ ಭವತ್ಯೇವ. ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಾಣಿ ಹಿ ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಾ
ಭಾವಕರ್ಮಾಣಿ ತು
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಮುಕ್ತಾವಸ್ಥಾವಾಲೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ನಿರುಪಾಧಿ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಹೈ.
ಆತ್ಮಾ [ಕರ್ಮರಜಕೇ] ಪರದ್ರವ್ಯಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಕರ್ಮರಜಸೇ ಸಮ್ಪೂರ್ಣರೂಪಸೇ ಜಿಸ ಕ್ಷಣ ಛೂಟತಾ ಹೈ [–ಮುಕ್ತ
ಹೋತಾ ಹೈ], ಉಸೀ ಕ್ಷಣ [ಅಪನೇ] ಊರ್ಧ್ವಗಮನಸ್ವಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಲೋಕಕೇ ಅನ್ತಕೋ ಪಾಕರ ಆಗೇ ಗತಿಹೇತುಕಾ
ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ [ವಹಾಂ] ಸ್ಥಿರ ರಹತಾ ಹುಆ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಔರ ಕೇವಲದರ್ಶನ [ನಿಜ] ಸ್ವರೂಪಭೂತ ಹೋನೇಕೇ
ಕಾರಣ ಉನಸೇ ನ ಛೂಟತಾ ಹುಆ ಅನನ್ತ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಸುಖಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ. ಉಸ ಮುಕ್ತ ಆತ್ಮಾಕೋ,
ಭಾವಪ್ರಾಣಧಾರಣ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ [–ಸ್ವರೂಪ] ಹೈ ಐಸಾ ‘ಜೀವತ್ವ’ ಹೋತಾ ಹೈ; ಚಿದ್ರೂಪ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ [–
ಸ್ವರೂಪ] ಹೈ ಐಸಾ ‘ಚೇತಯಿತೃತ್ವ’ ಹೋತಾ ಹೈ ; ಚಿತ್ಪರಿಣಾಮ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ [–ಸ್ವರೂಪ] ಹೈ ಐಸಾ ‘ಉಪಯೋಗ’
ಹೋತಾ ಹೈ; ಪ್ರಾಪ್ತ ಕಿಯೇ ಹುಏ ಸಮಸ್ತ [ಆತ್ಮಿಕ] ಅಧಿಕಾರೋಂಕೀ ೧ಶಕ್ತಿಮಾತ್ರರೂಪ ‘ಪ್ರಭುತ್ವ’ ಹೋತಾ ಹೈ; ಸಮಸ್ತ
ವಸ್ತುಓಂಸೇ ಅಸಾಧಾರಣ ಐಸೇ ಸ್ವರೂಪಕೀ ನಿಷ್ಪತ್ತಿಮಾತ್ರರೂಪ [–ನಿಜ ಸ್ವರೂಪಕೋ ರಚನೇರೂಪ] ‘ಕರ್ತೃತ್ವ’ ಹೋತಾ ಹೈ;
ಸ್ವರೂಪಭೂತ ಸ್ವಾತಂಕ್ರ್ಯ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ [–ಸ್ವರೂಪ] ಹೈ ಐಸೇ ಸುಖಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿರೂಪ ‘ಭೋಕ್ತೃತ್ವ’ ಹೋತಾ ಹೈ;
ಅತೀತ ಅನನ್ತರ [–ಅನ್ತಿಮ] ಶರೀರ ಪ್ರಮಾಣ ಅವಗಾಹಪರಿಣಾಮರೂಪ ‘೨ದೇಹಪ್ರಮಾಣಪನಾ’ ಹೋತಾ ಹೈ; ಔರ
ಉಪಾಧಿಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ ೩ವಿವಿಕ್ತ ಐಸಾ ಆತ್ಯಂತಿಕ [ಸರ್ವಥಾ] ‘ಅಮೂರ್ತಪನಾ’ ಹೋತಾ ಹೈ. [ಮುಕ್ತ ಆತ್ಮಾಕೋ]
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಶಕ್ತಿ = ಸಾಮರ್ಥ್ಯ; ಈಶತ್ವ. [ಮುಕ್ತ ಆತ್ಮಾ ಸಮಸ್ತ ಆತ್ಮಿಕ ಅಧಿಕಾರೋಂಕೋ ಭೋಗನೇಮೇಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕರನೇಮೇಂ
ಸ್ವಯಂ ಸಮರ್ಥ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಪ್ರಭು ಹೈ.]
೨. ಮುಕ್ತ ಆತ್ಮಾಕೀ ಅವಗಾಹನಾ ಚರಮಶರೀರಪ್ರಮಾಣ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸ ಅನ್ತಿಮ ಶರೀರಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಲೇಕರ ಉನಕೋ
‘ದೇಹಪ್ರಮಾಣಪನಾ’ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ.
೩. ವಿವಿಕ್ತ = ಭಿನ್ನ; ರಹಿತ.