೫೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಚಿದ್ವಿವರ್ತಾಃ. ವಿವರ್ತತೇ ಹಿ ಚಿಚ್ಛಕ್ತಿರನಾದಿಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ–ಕರ್ಮಸಂಪರ್ಕಕೂಣಿತಪ್ರಚಾರಾ ಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಸ್ಯ
ವಿಶ್ವಸ್ಯೈಕದೇಶೇಷು ಕ್ರಮೇಣ ವ್ಯಾಪ್ರಿಯಮಾಣಾ. ಯದಾ ತು ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮಸಂಪರ್ಕಃ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ತದಾ ಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಸ್ಯ
ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸರ್ವದೇಶೇಷು ಯುಗಪದ್ವಯಾಪೃತಾ ಕಥಂಚಿತ್ಕೌಟಸ್ಥ್ಯಮವಾಪ್ಯ ವಿಷಯಾಂತರಮನಾಪ್ನುವಂತೀ ನ ವಿವರ್ತತೇ. ಸ ಖಲ್ವೇಷ
ನಿಶ್ಚಿತಃ ಸರ್ವಜ್ಞಸರ್ವದರ್ಶಿತ್ವೋಪಲಮ್ಭಃ. ಅಯಮೇವ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮನಿಬಂಧನಭೂತಾನಾಂ ಭಾವಕರ್ಮಣಾಂ ಕರ್ತೃತ್ವೋಚ್ಛೇದಃ. ಅಯಮೇವ
-----------------------------------------------------------------------------
‘೧ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಪನಾ’ ತೋ ಹೋತಾ ಹೀ ನಹೀಂ , ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋ ಔರ ಭಾವಕರ್ಮೋಸೇ ವಿಮುಕ್ತಿ ಹುಈ ಹೈ. ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ವೇ
ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧ ಹೈ ಔರ ಭಾವಕರ್ಮ ವೇ ೨ಚಿದ್ವಿವರ್ತ ಹೈಂ. ಚಿತ್ಶಕ್ತಿ ಅನಾದಿ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮೋಂಕೇ ಸಮ್ಪರ್ಕಸೇ
[ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ] ಸಂಕುಚಿತ ವ್ಯಾಪಾರವಾಲೀ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞೇಯಭೂತ ವಿಶ್ವಕೇ [–ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ] ಏಕ–ಏಕ
ದೇಶಮೇಂ ಕ್ರಮಶಃ ವ್ಯಾಪಾರ ಕರತೀ ಹುಈ ವಿವರ್ತನಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ. ಕಿನ್ತು ಜಬ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮೋಂಕಾ ಸಮ್ಪರ್ಕ
ವಿನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ವಹ ಜ್ಞೇಯಭೂತ ವಿಶ್ವಕೇ ಸರ್ವ ದೇಶೋಂಮೇಂ ಯುಗಪದ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಕರತೀ ಹುಈ ಕಥಂಚಿತ್ ೩ಕೂಟಸ್ಥ
ಹೋಕರ, ಅನ್ಯ ವಿಷಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಹೋತೀ ಹುಈ ವಿವರ್ತನ ನಹೀಂ ಕರತೀ. ವಹ ಯಹ [ಚಿತ್ಶಕ್ತಿಕೇ ವಿವರ್ತನಕಾ
ಅಭಾವ], ವಾಸ್ತವಮೇಂ ನಿಶ್ಚಿತ [–ನಿಯತ, ಅಚಲ] ಸರ್ವಜ್ಞಪನೇಕೀ ಔರ ಸರ್ವದರ್ಶೀಪನೇಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ಹೈ. ಯಹೀ,
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಭಾವಕರ್ಮೋಂಕೇ ಕರ್ತೃತ್ವಕಾ ವಿನಾಶ ಹೈ; ಯಹೀ, ವಿಕಾರಪೂರ್ವಕ ಅನುಭವಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ
೪ಔಪಾಧಿಕ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಕಾ ವಿನಾಶ ಹೈ; ಔರ ಯಹೀ, ಅನಾದಿ ವಿವರ್ತನಕೇ ಖೇದಕೇ ವಿನಾಶಸೇ
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಪೂರ್ವ ಸೂತ್ರಮೇಂ ಕಹೇ ಹುಏ ‘ಜೀವತ್ವ’ ಆದಿ ನವ ವಿಶೇಷೋಮೇಂಸೇ ಪ್ರಥಮ ಆಠ ವಿಶೇಷ ಮುಕ್ತಾತ್ಮಾಕೋ ಭೀ ಯಥಾಸಂಭವ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಮಾತ್ರ
ಏಕ ‘ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಪನಾ’ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.
೨. ಚಿದ್ವಿವರ್ತ = ಚೈತನ್ಯಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಅರ್ಥಾತ್ ಚೈತನ್ಯಕಾ ಏಕ ವಿಷಯಕೋ ಛೋಡ಼ಕರ ಅನ್ಯ ವಿಷಯಕೋ ಜಾನನೇರೂಪ ಬದಲನಾ;
ಚಿತ್ಶಕ್ತಿಕಾ ಅನ್ಯ ಅನ್ಯ ಜ್ಞೇಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇರೂಪ ಪರಿವರ್ತಿತ ಹೋನಾ.
೩. ಕೂಟಸ್ಥ = ಸರ್ವಕಾಲ ಏಕ ರೂಪ ರಹನೇವಾಲೀ; ಅಚಲ. [ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮೋಕಾ ಸಮ್ಬನ್ಧ ನಷ್ಟ ಹೋನೇ ಪರ ಕಹೀಂ ಚಿತ್ಶಕ್ತಿ
ಸರ್ವಥಾ ಅಪರಿಣಾಮೀ ನಹೀಂ ಹೋ ಜಾತೀ; ಕಿನ್ತು ವಹ ಅನ್ಯ–ಅನ್ಯ ಜ್ಞೇಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇರೂಪ ಪರಿವರ್ತಿತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ–ಸರ್ವದಾ ತೀನೋಂ
ಕಾಲಕೇ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯೋಂಕೋ ಜಾನತೀ ರಹತೀ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಕೂಟಸ್ಥ ಕಹಾ ಹೈ.]
೪. ಔಪಾಧಿಕ = ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ ಉಪಾಧಿಕೇ ಸಾಥ ಸಮ್ಬನ್ಧವಾಲೇ; ಜಿನಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪೀ ಉಪಾಧಿ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ ಐಸೇ;
ಅಸ್ವಾಭಾವಿಕ; ವೈಭಾವಿಕ; ವಿಕಾರೀ.