൮൨
ദ്വയോരപ്യഭിന്നപ്രദേശത്വേനൈകക്ഷേത്രത്വാത്, ദ്വയോരപ്യേകസമയനിര്വൃത്തത്വേനൈകകാലത്വാത്, ദ്വയോരപ്യേകസ്വഭാവ– ത്വേനൈകഭാവത്വാത്. ന ചൈവമുച്യമാനേപ്യേകസ്മിന്നാത്മന്യാഭിനിബോധികാദീന്യനേകാനി ജ്ഞാനാനി വിരുധ്യംതേ, ദ്രവ്യസ്യ വിശ്വരൂപത്വാത്. ദ്രവ്യം ഹി സഹക്രമപ്രവൃത്താനംതഗുണപര്യായാധാരതയാനംതരൂപത്വാദേകമപി വിശ്വ– രൂപമഭിധീയത ഇതി.. ൪൩..
ദവ്വാണംതിയമധവാ ദവ്വാഭാവം പകുവ്വംതി.. ൪൪..
ദ്രവ്യാനംത്യമഥവാ ദ്രവ്യാഭാവം പ്രകൃര്വന്തി.. ൪൪..
----------------------------------------------------------------------------- ദോനോംകോ ഏകദ്രവ്യപനാ ഹൈ, ദോനോംകേ അഭിന്ന പ്രദേശ ഹോനേസേ ദോനോംകോ ഏകക്ഷേത്രപനാ ഹൈ, ദോനോം ഏക സമയമേേം രചേ ജാതേ ഹോനേസേ ദോനോംകോ ഏകകാലപനാ ഹൈ, ദോനോംകാ ഏക സ്വഭാവ ഹോനേസേ ദോനോംകോ ഏകഭാവപനാ ഹൈ. കിന്തു ഐസാ കഹാ ജാനേ പര ഭീ, ഏക ആത്മാമേം ആഭിനിബോധിക [–മതി] ആദി അനേക ജ്ഞാന വിരോധ നഹീം പാതേ, ക്യോംകി ദ്രവ്യ വിശ്വരൂപ ഹൈ. ദ്രവ്യ വാസ്തവമേം സഹവര്തീ ഔര ക്രമവര്തീ ഐസേ അനന്ത ഗുണോം തഥാ പര്യായോംകാ ആധാര ഹോനേകേ കാരണ അനന്തരൂപവാലാ ഹോനേസേ, ഏക ഹോനേ പര ഭീ, ൧വിശ്വരൂപ കഹാ ജാതാ ഹൈ .. ൪൩..
അന്വയാര്ഥഃ– [യദി] യദി [ദ്രവ്യം] ദ്രവ്യ [ഗുണതഃ] ഗുണോംസേ [അന്യത് ച ഭവതി] അന്യ [–ഭിന്ന] ഹോ [ഗുണാഃ ച] ഔര ഗുണ [ദ്രവ്യതഃ അന്യേ] ദ്രവ്യസേ അന്യ ഹോ തോ [ദ്രവ്യാനംത്യമ്] ദ്രവ്യകീ അനന്തതാ ഹോ [അഥവാ] അഥവാ [ദ്രവ്യാഭാവം] ദ്രവ്യകാ അഭാവ [പ്രകുര്വന്തി] ഹോ.
ടീകാഃ– ദ്രവ്യകാ ഗുണോംസേ ഭിന്നത്വ ഹോ ഔര ഗുണോംകാ ദ്രവ്യസേ ഭിന്നത്വ ഹോ തോ ദോഷ ആതാ ഹൈ ഉസകാ യഹ കഥന ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. വിശ്വരൂപ = അനേകരൂപ. [ഏക ദ്രവ്യ സഹവര്തീ അനന്ത ഗുണോംകാ ഔര ക്രമവര്തീ അനന്ത പര്യായോംകാ ആധാര ഹോനേകേ
അനേക ജ്ഞാനാത്മക ഹോനേമേം വിരോധ നഹീം ഹൈ.]
തോ ഥായ ദ്രവ്യ–അനന്തതാ വാ ഥായ നാസ്തി ദ്രവ്യനീ. ൪൪.