ജീവസ്യ ഭാവോദയവര്ണനമേതത്. കര്മണാം ഫലദാനസമര്ഥതയോദ്ഭൂതിരുദയഃ, അനുദ്ഭൂതിരുപശമഃ, ഉദ്ഭൂത്യനുദ്ഭൂതീ ക്ഷയോപശമഃ, അത്യംതവിശ്ലേഷഃ ക്ഷയഃ, ദ്രവ്യാത്മലാഭഹേതുകഃ പരിണാമഃ. തത്രോദയേന യുക്ത ഔദയികഃ, ഉപശമേന യുക്ത ഔപശമികഃ, ക്ഷയോപശമേന യുക്തഃ ക്ഷായോപശമികഃ, ക്ഷയേണ യുക്തഃ ക്ഷായികഃ, പരിണാമേന യുക്തഃ പാരിണാമികഃ. ത ഏതേ പഞ്ച ജീവഗുണാഃ. തത്രോപാധിചതുര്വിധത്വനിബംധനാശ്ചത്വാരഃ, സ്വഭാവനിബംധന ഏകഃ. ഏതേ ചോപാധിഭേദാത്സ്വരൂപഭേദാച്ച ഭിദ്യമാനാ ബഹുഷ്വര്ഥേഷു വിസ്താര്യംത ഇതി.. ൫൬.. -----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– ജീവകോ ഭാവോംകേ ഉദയകാ [–പാ ച ഭാവോംകീ പ്രഗടതാകാ] യഹ വര്ണന ഹൈ. കര്മോകാ ൧ഫലദാനസമര്ഥരൂപസേ ഉദ്ഭവ സോ ‘ഉദയ’ ഹൈ, അനുദ്ഭവ സോ ‘ഉപശമ’ ഹൈ, ഉദ്ഭവ തഥാ അനുദ്ഭവ സോ ‘ക്ഷയോപശമ’ ഹൈ, ൨അത്യന്ത വിശ്ലേഷ സോ ‘ക്ഷയ’ ഹൈ, ദ്രവ്യകാ ൩ആത്മലാഭ [അസ്തിത്വ] ജിസകാ ഹേതു ഹൈ വഹ ‘പരിണാമ’ ഹൈ. വഹാ , ഉദയസേ യുക്ത വഹ ‘ഔദയിക’ ഹൈ, ഉപശമസേ യുക്ത വഹ ‘ഔപശമിക’ ഹൈ, ക്ഷയോപശമസേ യുക്ത വഹ ‘ക്ഷായോപശമിക’ ഹൈ, ൪ക്ഷയസേ യുക്ത വഹ ‘ക്ഷായിക’ ഹൈ, ൫പരിണാമസേ യുക്ത വഹ ‘പാരിണാമിക’ ഹൈ.– ഐസേ യഹ പാ ച ജീവഗുണ ഹൈം. ഉനമേം [–ഇന പാ ച ഗുണോംമേം] ൬ഉപാധികാ ചതുര്വിധപനാ ജിനകാ കാരണ [നിമിത്ത] ഹൈ ഐസേ ചാര ഹൈം, സ്വഭാവ ജിസകാ കാരണ ഹൈ ഐസാ ഏക ഹൈ. ഉപാധികേ ഭേദസേ ഔര സ്വരൂപകേ ഭേദസേ ഭേദ കരനേ പര, ഉന്ഹേം അനേക പ്രകാരോംമേം വിസ്തൃത കിയാ ജാതാ ഹൈ.. ൫൬..
--------------------------------------------------------------------------
൯൮
൧. ഫലദാനസമര്ഥ = ഫല ദേനേമേം സമര്ഥ.
൨. അത്യന്ത വിശ്ലേഷ = അത്യന്ത വിയോഗ; ആത്യംതിക നിവൃത്തി.
൩. ആത്മലാഭ = സ്വരൂപപ്രാപ്തി; സ്വരൂപകോ ധാരണ കര രഖനാ; അപനേകോ ധാരണ കര രഖനാ; അസ്തിത്വ. [ദ്രവ്യ അപനേകോ
ധാരണ കര രഖതാ ഹൈ അര്ഥാത് സ്വയം ബനാ രഹതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ ‘പരിണാമ’ ഹൈ.]
൪. ക്ഷയസേ യുക്ത = ക്ഷയ സഹിത; ക്ഷയകേ സാഥ സമ്ബന്ധവാലാ. [വ്യവഹാരസേ കര്മോകേ ക്ഷയകീ അപേക്ഷാ ജീവകേ ജിസ ഭാവമേം
ആയേ വഹ ‘ക്ഷായിക’ ഭാവ ഹൈ.]
൫. പരിണാമസേ യുക്ത = പരിണാമമയ; പരിണാമാത്മക; പരിണാമസ്വരൂപ.
൬. കര്മോപാധികീ ചാര പ്രകാരകീ ദശാ [–ഉദയ, ഉപശമ, ക്ഷയോപശമ ഔര ക്ഷയ] ജിനകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ ചാര ഭാവ
ഹൈം; ജിനമേം കര്മോപാധിരൂപ നിമിത്ത ബിലകുല നഹീം ഹൈ, മാത്ര ദ്രവ്യസ്വഭാവ ഹീ ജിസകാ കാരണ ഹൈ ഐസാ ഏക പാരിണാമിക
ഭാവ ഹൈേ.