ഖഇയം ഖഓവസമിയം തമ്ഹാ ഭാവം തു കമ്മകദം.. ൫൮..
ക്ഷായികഃ ക്ഷായോപശമികസ്തസ്മാദ്ഭാവസ്തു കര്മകൃതഃ.. ൫൮..
ദ്രവ്യകര്മണാം നിമിത്തമാത്രത്വേനൌദയികാദിഭാവകര്തൃത്വമത്രോക്തമ്. ന ഖലു കര്മണാ വിനാ ജീവസ്യോദയോപശമൌ ക്ഷയക്ഷായോപശമാവപി വിദ്യേതേ; തതഃ ക്ഷായികക്ഷായോപശമികശ്ചൌദയികൌപശമികശ്ച ഭാവഃ കര്മകൃതോനുമംതവ്യഃ. പാരിണാമികസ്ത്വനാദിനിധനോ -----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [കര്മണാ വിനാ] കര്മ ബിനാ [ജീവസ്യ] ജീവകോ [ഉദയഃ] ഉദയ, [ഉപശമഃ] ഉപശമ, [ക്ഷായികഃ] ക്ഷായിക [വാ] അഥവാ [ക്ഷായോപശമികഃ] ക്ഷായോപശമിക [ന വിദ്യതേ] നഹീം ഹോതാ, [തസ്മാത് തു] ഇസലിയേ [ഭാവഃ] ഭാവ [–ചതുര്വിധ ജീവഭാവ] [കര്മകൃതഃ] കര്മകൃത ഹൈം.
ടീകാഃ– യഹാ , [ഔദയികാദി ഭാവോംകേ] നിമിത്തമാത്ര രൂപസേ ദ്രവ്യകര്മോകോ ഔദയികാദി ഭാവോംകാ കര്താപനാ കഹാ ഹൈ.
[ഏക പ്രകാരസേ വ്യാഖ്യാ കരനേ പര–] കര്മകേ ബിനാ ജീവകോ ഉദയ–ഉപശമ തഥാ ക്ഷയ–ക്ഷയോപശമ നഹീം ഹോതേ [അര്ഥാത് ദ്രവ്യകര്മകേ ബിനാ ജീവകോ ഔദയികാദി ചാര ഭാവ നഹീം ഹോതേ]; ഇസലിയേ ക്ഷായിക, ക്ഷായോപശമിക, ഔദയിക യാ ഔപശമിക ഭാവ കര്മകൃത സംമത കരനാ. പാരിണാമിക ഭാവ തോ അനാദി– അനന്ത, നിരുപാധി, സ്വാഭാവിക ഹീ ഹൈം. [ഔദയിക ഔര ക്ഷായോപശമിക ഭാവ കര്മകേ ബിനാ നഹീം ഹോതേ ഇസലിയേ കര്മകൃത കഹേ ജാ സകതേ ഹൈം– യഹ ബാത തോ സ്പഷ്ട സമഝമേം ആ സകതീ ഹൈ; ക്ഷായിക ഔര ഔപശമിക ഭാവോംകേ സമ്ബന്ധമേം നിമ്നോക്താനുസാര സ്പഷ്ടതാ കീ ജാതീ ഹൈഃ] ക്ഷായിക ഭാവ, യദ്യപി സ്വഭാവകീ വ്യക്തിരൂപ [–പ്രഗടതാരൂപ] ഹോനേസേ അനന്ത [–അന്ത രഹിത] ഹൈ തഥാപി, കര്മക്ഷയ ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ
-------------------------------------------------------------------------- നിരുപാധി = ഉപാധി രഹിത; ഔപാധിക ന ഹോ ഐസാ. [ജീവകാ പാരിണാമിക ഭാവ സര്വ കര്മോപാധിസേ നിരപേക്ഷ ഹോനേകേ
പുദ്ഗലകരമ വിണ ജീവനേ ഉപശമ, ഉദയ, ക്ഷായിക അനേ
ക്ഷായോപശമിക ന ഹോയ, തേഥീ കര്മകൃത ഏ ഭാവ ഛേ. ൫൮.
൧൦൦