കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
നിരുപാധിഃ സ്വാഭാവിക ഏവ. ക്ഷായികസ്തു സ്വഭാവവ്യക്തിരൂപത്വാദനംതോപി കര്മണഃ ക്ഷയേണോത്പദ്യ– മാനത്വാത്സാദിരിതി കര്മകൃത ഏവോക്തഃ. ഔപശമികസ്തു കര്മണാമുപശമേ സമുത്പദ്യമാനത്വാദനുപശമേ സമുച്ഛിദ്യമാനത്വാത് കര്മകൃത ഏവേതി.
അഥവാ ഉദയോപശമക്ഷയക്ഷയോപശമലക്ഷണാശ്ചതസ്രോ ദ്രവ്യകര്മണാമേവാവസ്ഥാഃ, ന പുനഃ പരിണാമ– ലക്ഷണൈകാവസ്ഥസ്യ ജീവസ്യ; തത ഉദയാദിസംജാതാനാമാത്മനോ ഭാവാനാം നിമിത്ത–
ണ കുണദി അത്താ കിംചി വി മുത്താ അണ്ണം സഗം ഭാവം.. ൫൯..
ന കരോത്യാത്മാ കിംചിദപി മുക്ത്വാന്യത് സ്വകം ഭാവമ്.. ൫൯..
----------------------------------------------------------------------------- കാരണ സാദി ഹൈ ഇസലിയേ കര്മകൃത ഹീ കഹാ ഗയാ ഹൈ. ഔപശമിക ഭാവ കര്മകേ ഉപശമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ തഥാ അനുപശമസേ നഷ്ട ഹോനേകേ കാരണ കര്മകൃത ഹീ ഹൈ. [ഇസ പ്രകാര ഔദയികാദി ചാര ഭാവോംകോ കര്മകൃത സംമത കരനാ.]
അഥവാ [ദൂസരേ പ്രകാരസേ വ്യാഖ്യാ കരനേ പര]– ഉദയ, ഉപശമ, ക്ഷയ ഔര ക്ഷയോപശമസ്വരൂപ ചാര [അവസ്ഥാഏ ] ദ്രവ്യകര്മകീ ഹീ അവസ്ഥാഏ ഹൈം, പരിണാമസ്വരൂപ ഏക അവസ്ഥാവാലേ ജീവകീ നഹീം ഹൈ [അര്ഥാത് ഉദയ ആദി അവസ്ഥാഏ ദ്രവ്യകര്മകീ ഹീ ഹൈം, ‘പരിണാമ’ ജിസകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഐസീ ഏക അവസ്ഥാരൂപസേ അവസ്ഥിത ജീവകീ–പാരിണാമിക ഭാവരൂപ സ്ഥിത ജീവകീ –വേ ചാര അവസ്ഥാഏ നഹീം ഹൈം]; ഇസലിയേ ഉദയാദിക ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ ആത്മാകേ ഭാവോംകോ നിമിത്തമാത്രഭൂത ഐസീ ഉസ പ്രകാരകീ അവസ്ഥാഓംംരൂപ [ദ്രവ്യകര്മ] സ്വയം പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ ദ്രവ്യകര്മ ഭീ വ്യവഹാരനയസേ ആത്മാകേ ഭാവോംകേ കതൃത്വകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.. ൫൮..
അന്വയാര്ഥഃ– [യദി ഭാവഃ കര്മകൃതഃ] യദി ഭാവ [–ജീവഭാവ] കര്മകൃത ഹോം തോ [ആത്മാ കര്മണാഃ കര്താ ഭവതി] ആത്മാ കര്മകാ [–ദ്രവ്യകര്മകാ] കര്താ ഹോനാ ചാഹിയേ. [കഥം] വഹ തോ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? [ആത്മാ] ക്യോംകി ആത്മാ തോ [സ്വകം ഭാവം മുക്ത്വാ] അപനേ ഭാവകോ ഛോഡകര [അന്യത് കിംചിത് അപി] അന്യ കുഛ ഭീ [ന കരോതി] നഹീം കരതാ. --------------------------------------------------------------------------
ജീവ തോ കദീ കരതോ നഥീ നിജ ഭാവ വിണ കംഈ അന്യനേ. ൫൯.