പൂര്വികായാഃ ക്ഷേത്രസംഖ്യായാഃ ഏകേന പ്രദേശേനൈകാകാശപ്രദേശാതിവര്തിതദ്ഗതിപരിണാമാവച്ഛിന്നസമയപൂര്വികായാ കാലസംഖ്യായാഃ ഐകന പ്രദേശേന പദ്വിവര്തിജഘന്യവര്ണാദിഭാവാവബോധപൂര്വികായാ ഭാവസംഖ്യായാഃ പ്രവിഭാഗ– കരണാത് പ്രവിഭക്താ സംഖ്യായാ അപീതി.. ൮൦..
ഖംധംതരിദം ദവ്വം പരമാണു തം വിയാണാഹി.. ൮൧..
സ്കംധാംതരിതം ദ്രവ്യം പരമാണും തം വിജാനിഹി.. ൮൧..
പരമാണുദ്രവ്യേ ഗുണപര്യായവൃത്തിപ്രരൂപണമേതത്.
സര്വത്രാപി പരമാണൌ രസവര്ണഗംധസ്പര്ശാഃ സഹഭുവോ ഗുണാഃ. തേ ച ക്രമപ്രവൃത്തൈസ്തത്ര സ്വപര്യായൈര്വര്തന്തേ. തഥാ ഹി– പഞ്ചാനാം രസപര്യായാണാമന്യതമേനൈകേനൈകദാ രസോ വര്തതേ. -----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [തം പരമാണും] വഹ പരമാണു [ഏകരസവര്ണഗംധ] ഏക രസവാലാ, ഏക വര്ണവാലാ, ഏക ഗംധവാലാ തഥാ [ദ്വിസ്പര്ശേ] ദോ സ്പര്ശവാലാ ഹൈ, [ശബ്ദകാരണമ്] ശബ്ദകാ കാരണ ഹൈ, [അശബ്ദമ്] അശബ്ദ ഹൈ ഔര [സ്കംധാംതരിതം] സ്കന്ധകേ ഭീതര ഹോ തഥാപി [ദ്രവ്യം] [പരിപൂര്ണ സ്വതംത്ര] ദ്രവ്യ ഹൈ ഐസാ [വിജാനീഹി] ജാനോ.
ടീകാഃ– യഹ, പരമാണുദ്രവ്യമേം ഗുണ–പര്യായ വര്തനേകാ [ഗുണ ഔര പര്യായ ഹോനേകാ] കഥന ഹൈ.
സര്വത്ര പരമാണുമേം രസ–വര്ണ–ഗംധ–സ്പര്ശ സഹഭാവീ ഗുണ ഹോതേ ഹൈ; ഔര വേ ഗുണ ഉസമേം ക്രമവര്തീ നിജ പര്യായോം സഹിത വര്തതേ ഹൈം. വഹ ഇസ പ്രകാരഃ– പാ ച രസപര്യായോമേംസേ ഏക സമയ കോഈ ഏക [രസപര്യായ] സഹിത രസ വര്തതാ ഹൈ; പാ ച വര്ണപര്യായോംമേംസേ ഏക സമയ കിസീ ഏക [വര്ണപര്യായ] സഹിത വര്ണ വര്തതാ ഹൈ ; --------------------------------------------------------------------------
തേ ശബ്ദഹേതു, അശബ്ദ ഛേ, നേ സ്കംധമാം പണ ദ്രവ്യ ഛേ. ൮൧.
൧൩൦