ധര്മസ്യ ഗതിഹേതുത്വേ ദ്രഷ്ടാംതോയമ്.
യ്ഥോദകം സ്വയമഗച്ഛദഗമയച്ച സ്വയമേവ ഗച്ഛതാം മത്സ്യാനാമുദാസീനാവിനാഭൂതസഹായ– കാരണമാത്രത്വേന ഗമനമനുഗൃഹ്ണാതി, തഥാ ധര്മോപി സ്വയമഗച്ഛന് അഗമയംശ്ച സ്വയമേവ ഗച്ഛതാം ജീവപുദ്ഗലാനാമുദാസീനാവിനാഭൂതസഹായകാരണമാത്രത്വേന ഗമനമുനഗൃഹ്ണാതി ഇതി..൮൫..
ഠിദികിരിയാജുത്താണം കാരണഭൂദം തു പുഢവീവ.. ൮൬..
സ്ഥിതിക്രിയായുക്താനാം കാരണഭൂതം തു പൃഥിവീവ.. ൮൬..
-----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– യഹ, ധര്മകേ ഗതിഹേതുത്വകാ ദ്രഷ്ടാന്ത ഹൈ.
ജിസ പ്രകാര പാനീ സ്വയം ഗമന ന കരതാ ഹുആ ഔര [പരകോ] ഗമന ന കരാതാ ഹുആ, സ്വയമേവ ഗമന കരതീ ഹുഈ മഛലിയോംകോ ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ കാരണമാത്രരൂപസേ ഗമനമേം അനുഗ്രഹ കരതാ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ധര്മ [ധര്മാസ്തികായ] ഭീ സ്വയം ഗമന ന കരതാ ഹുആ ഐര [പരകോ] ഗമന ന കരാതാ ഹുആ, സ്വയമേവ ഗമന കരതേ ഹുഏ ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ കാരണമാത്രരൂപസേ ഗമനമേം അനുഗ്രഹ കരതാ ഹൈ.. ൮൫..
അന്വയാര്ഥഃ– [യഥാ] ജിസ പ്രകാര [ധര്മദ്രവ്യം ഭവതി] ധര്മദ്രവ്യ ഹൈ [തഥാ] ഉസീ പ്രകാര [അധര്മാഖ്യമ് ദ്രവ്യമ്] അധര്മ നാമകാ ദ്രവ്യ ഭീ [ജാനീഹി] ജാനോ; [തത് തു] പരന്തു വഹ [ഗതിക്രിയായുക്തകോ കാരണഭൂത ഹോനേകേ ബദലേ] [സ്ഥിതിക്രിയായുക്താനാമ്] സ്ഥിതിക്രിയായുക്തകോ [പൃഥിവീ ഇവ] പൃഥ്വീകീ ഭാ തി [കാരണഭൂതമ്] കാരണഭൂത ഹൈ [അര്ഥാത് സ്ഥിതിക്രിയാപരിണത ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ നിമിത്തഭൂത ഹൈ].
-------------------------------------------------------------------------- ഗമനമേം അനുഗ്രഹ കരനാ അര്ഥാത് ഗമനമേം ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ [നിമിത്തരൂപ] കാരണമാത്ര ഹോനാ.
പണ ദ്രവ്യ ആ ഛേ പൃഥ്വീ മാഫക ഹേതു ഥിതിപരിണമിതനേ. ൮൬.
൧൩൬