കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
തേ സഗപരിണാമേഹിം ദു ഗമണം ഠാണം ച കുവ്വംതി.. ൮൯..
തേ സ്വകപരിണാമൈസ്തു ഗമനം സ്ഥാനം ച കുര്വന്തി.. ൮൯..
ധര്മാധര്മയോരൌദാസീന്യേ ഹേതൂപന്യാസോയമ്.
ധര്മഃ കില ന ജീവപുദ്ഗലാനാം കദാചിദ്ഗതിഹേതുത്വമഭ്യസ്യതി, ന കദാചിത്സ്ഥിതിഹേതുത്വമധര്മഃ. തൌ ഹി പരേഷാം ഗതിസ്ഥിത്യോര്യദി മുഖ്യഹേതൂ സ്യാതാം തദാ യേഷാം ഗതിസ്തേഷാം ഗതിരേവ ന സ്ഥിതിഃ, യേഷാം സ്ഥിതിസ്തേഷാം സ്ഥിതിരേവ ന ഗതിഃ. തത ഏകേഷാമപി ഗതിസ്ഥിതിദര്ശനാദനുമീയതേ ന തൌ തയോര്മുഖ്യഹേതൂ. കിം തു വ്യവഹാരനയവ്യവസ്ഥാപിതൌ ഉദാസീനൌ. കഥമേവം ഗതിസ്ഥിതിമതാം പദാര്ഥോനാം ഗതിസ്ഥിതീ ഭവത ഇതി -----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [യേഷാം ഗമനം വിദ്യതേ] [ധര്മ–അധര്മ ഗതി–സ്ഥിതികേ മുഖ്യ ഹേതു നഹീം ഹൈം, ക്യോംകി] ജിന്ഹേം ഗതി ഹോതീ ഹൈ [തേഷാമ് ഏവ പുനഃ സ്ഥാനം സംഭവതി] ഉന്ഹീംകോ ഫിര സ്ഥിതി ഹോതീ ഹൈ [ഔര ജിന്ഹേം സ്ഥിതി ഹോതീ ഹൈ ഉന്ഹീംകോ ഫിര ഗതി ഹോതീ ഹൈ]. [തേ തു] വേ [ഗതിസ്ഥിതിമാന പദാര്ഥ] തോ [സ്വകപരിണാമൈഃ] അപനേ പരിണാമോംസേ [ഗമനം സ്ഥാനം ച] ഗതി ഔര സ്ഥിതി [കുര്വന്തി] കരതേ ഹൈം.
ടീകാഃ– യഹ, ധര്മ ഔര അധര്മകീ ഉദാസീനതാകേ സമ്ബന്ധമേം ഹേതു കഹാ ഗയാ ഹൈ.
വാസ്തവമേം [നിശ്ചയസേ] ധര്മ ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ കഭീ ഗതിഹേതു നഹീം ഹോതാ, അധര്മ കഭീ സ്ഥിതിഹേതു നഹീം ഹോതാ; ക്യോംകി വേ പരകോ ഗതിസ്ഥിതികേ യദി മുഖ്യ ഹേതു [നിശ്ചയഹേതു] ഹോം, തോ ജിന്ഹേം ഗതി ഹോ ഉന്ഹേം ഗതി ഹീ രഹനാ ചാഹിയേ, സ്ഥിതി നഹീം ഹോനാ ചാഹിയേ, ഔര ജിന്ഹേം സ്ഥിതി ഹോ ഉന്ഹേം സ്ഥിതി ഹീ രഹനാ ചാഹിയേ, ഗതി നഹീം ഹോനാ ചാഹിയേ. കിന്തു ഏകകോ ഹീ [–ഉസീ ഏക പദാര്ഥകോ] ഗതി ഔര സ്ഥിതി ദേഖനേമേ ആതീ ഹൈ; ഇസലിയേ അനുമാന ഹോ സകതാ ഹൈ കി വേ [ധര്മ–അധര്മ] ഗതി–സ്ഥിതികേ മുഖ്യ ഹേതു നഹീം ഹൈം, കിന്തു വ്യവഹാരനയസ്ഥാപിത [വ്യവഹാരനയ ദ്വാരാ സ്ഥാപിത – കഥിത] ഉദാസീന ഹേതു ഹൈം. --------------------------------------------------------------------------
തേ സര്വ നിജ പരിണാമഥീ ജ കരേ ഗതിസ്ഥിതിഭാവനേ. ൮൯.