സ്ഥിതിപക്ഷോപന്യാസോയമ്.
യതോ ഗത്വാ ഭഗവംതഃ സിദ്ധാഃ ലോകോപര്യവതിഷ്ഠംതേ, തതോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വമാകാശേ നാസ്തീതി നിശ്ചേതവ്യമ്. ലോകാലോകാവച്ഛേദകൌ ധര്മാധര്മാവേവ ഗതിസ്ഥിതിഹേതു മംതവ്യാവിതി.. ൯൩..
പ്രസജത്യലോകഹാനിര്ലോകസ്യ ചാംതപരിവൃദ്ധിഃ.. ൯൪..
ആകാശസ്യ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വാഭാവേ ഹേതൂപന്യാസോയമ്. നാകാശം ഗതിസ്ഥിതിഹേതുഃ ലോകാലോകസീമവ്യവസ്ഥായാസ്തഥോപപത്തേഃ. യദി ഗതി– സ്ഥിത്യോരാകാശമേവ നിമിത്തമിഷ്യേത്, തദാ തസ്യ സര്വത്ര സദ്ഭാവാജ്ജീവപുദ്ഗലാനാം ഗതിസ്ഥിത്യോര്നിഃ സീമത്വാത്പ്രതിക്ഷണമലോകോ ഹീയതേ, പൂര്വം പൂര്വം വ്യവസ്ഥാപ്യമാനശ്ചാംതോ ലോകസ്യോത്തരോത്തരപരിവൃദ്ധയാ വിഘടതേ. തതോ ന തത്ര തദ്ധേതുരിതി.. ൯൪.. -----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [യദി] യദി [ആകാശം] ആകാശ [തേഷാമ്] ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ [ഗമനഹേതുഃ] ഗതിഹേതു ഔര [സ്ഥാനകാരണം] സ്ഥിതിഹേതു [ഭവതി] ഹോ തോ [അലോകഹാനിഃ] അലോകകീ ഹാനികാ [ച] ഔര [ലോകസ്യ അംതപരിവൃദ്ധി] ലോകകേ അന്തകീ വൃദ്ധികാ [പ്രസജതി] പ്രസംഗ ആഏ.
ടീകാഃ– യഹാ , ആകാശകോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വകാ അഭാവ ഹോനേ സമ്ബന്ധീ ഹേതു ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ ഹൈ.
ആകാശ ഗതി–സ്ഥിതികാ ഹേതു നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി ലോക ഔര അലോകകീ സീമാകീ വ്യവസ്ഥാ ഇസീ പ്രകാര ബന സകതീ ഹൈ. യദി ആകാശകോ ഹീ ഗതി–സ്ഥിതികാ നിമിത്ത മാനാ ജാഏ, തോ ആകാശകോ സദ്ഭാവ സര്വത്ര ഹോനേകേ കാരണ ജീവ–പുദ്ഗലോംകീ ഗതിസ്ഥിതികീ കോഈ സീമാ നഹീം രഹനേസേ പ്രതിക്ഷണ അലോകകീ ഹാനി --------------------------------------------------------------------------
തോ ഹാനി ഥായ അലോകനീ, ലോകാന്ത പാമേ വൃദ്ധിനേ. ൯൪.
൧൪൬