൧൭൬
ഇന്ദ്രിയഭേദേനോക്താനാം ജീവാനാം ചതുര്ഗതിസംബംധത്വേനോപസംഹാരോയമ്. ദേവഗതിനാമ്നോ ദേവായുഷശ്ചോദയാദ്ദേവാഃ, തേ ച ഭവനവാസിവ്യംതരജ്യോതിഷ്കവൈമാനികനികായ–ഭേദാച്ചതുര്ധാ. മനുഷ്യഗതിനാമ്നോ മനുഷ്യായുഷശ്ച ഉദയാന്മനുഷ്യാഃ. തേ കര്മഭോഗഭൂമിജഭേദാത് ദ്വേധാ. തിര്യഗ്ഗതിനാമ്നസ്തിര്യഗായുഷശ്ച ഉദയാത്തിര്യഞ്ചഃ. തേ പൃഥിവീശമ്ബൂകയൂകോദ്ദംശജലചരോരഗപക്ഷിപരിസര്പ– ചതുഷ്പദാദിഭേദാദനേകധാ. നരകഗതിനാമ്നോ നരകായുഷശ്ച ഉദയാന്നാരകാഃ. തേ രത്നശര്കരാവാലുകാ– പങ്കധൂമതമോമഹാതമഃപ്രഭാഭൂമിജഭേദാത്സപ്തധാ. തത്ര ദേവമനുഷ്യനാരകാഃ പംചേന്ദ്രിയാ ഏവ. തിര്യംചസ്തു കേചിത്പംചേന്ദ്രിയാഃ, കേചിദേക–ദ്വി–ത്രി–ചതുരിന്ദ്രിയാ അപീതി.. ൧൧൮.. ----------------------------------------------------------------------------- ഭൂമിജാഃ] മനുഷ്യ കര്മഭൂമിജ ഔര ഭോഗഭൂമിജ ഐസേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം, [തിര്യഞ്ചഃ ബഹുപ്രകാരാഃ] തിര്യംച അനേക പ്രകാരകേ ഹൈം [പുനഃ] ഔര [നാരകാഃ പൃഥിവീഭേദഗതാഃ] നാരകോംകേ ഭേദ ഉനകീ പൃഥ്വിയോംകേ ഭേദ ജിതനേ ഹൈം.
ടീകാഃ– യഹ, ഇന്ദ്രിയോംകേ ഭേദകീ അപേക്ഷാസേ കഹേ ഗയേ ജീവോംകാ ചതുര്ഗതിസമ്ബന്ധ ദര്ശാതേ ഹുഏ ഉപസംഹാര ഹൈ [അര്ഥാത് യഹാ ഏകേന്ദ്രിയ–ദ്വീന്ദ്രിയാദിരൂപ ജീവഭേദോംകാ ചാര ഗതികേ സാഥ സമ്ബന്ധ ദര്ശാകര ജീവഭേദോം ഉപസംഹാര കിയാ ഗയാ ഹൈ].
ദേവഗതിനാമ ഔര ദേവായുകേ ഉദയസേ [അര്ഥാത് ദേവഗതിനാമകര്മ ഔര ദേവായുകര്മകേ ഉദയകേ നിമിത്തസേ] ദേവ ഹോതേ ഹൈം; വേ ഭവനവാസീ, വ്യംതര, ജ്യോതിഷ്ക ഔര വൈമാനിക ഐസേ ൧നികായഭേദോംകേ കാരണ ചാര പ്രകാരകേ ഹൈം. മനുഷ്യഗതിനാമ ഔര മനുഷ്യായുകേ ഉദയസേ മനുഷ്യ ഹോതേ ഹൈം; വേ കര്മഭൂമിജ ഔര ഭോഗഭൂമിജ ഐസേ ഭേദോംകേ കാരണ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം. തിര്യംചഗതിനാമ ഔര തിര്യംചായുകേ ഉദയസേ തിര്യംച ഹോതേ ഹൈം; വേ പൃഥ്വീ, ശംബൂക, ജൂം, ഡാ സ, ജലചര, ഉരഗ, പക്ഷീ, പരിസര്പ, ചതുഷ്പാദ [ചൌപായേ] ഇത്യാദി ഭേദോംകേ കാരണ അനേക പ്രകാരകേ ഹൈം. നരകഗതിനാമ ഔര നരകായുകേ ഉദയസേ നാരക ഹോതേ ഹൈം; വേ ൨രത്നപ്രഭാഭൂമിജ, ശര്കരാപ്രഭാഭൂമിജ, ബാലുകാപ്രഭാഭൂമിജ, പംകപ്രഭാഭൂമിജ, ധൂമപ്രഭാഭൂമിജ, തമഃപ്രഭാഭൂമിജ ഔര മഹാതമഃപ്രഭാഭൂമിജ ഐസേ ഭേദോംകേ കാരണ സാത പ്രകാരകേ ഹൈം.
ഉനമേം, ദേവ, മനുഷ്യ ഔര നാരകീ പംചേന്ദ്രിയ ഹീ ഹോതേ ഹൈം. തിര്യംച തോ കതിപയ -------------------------------------------------------------------------- ൧. നികായ = സമൂഹ ൨. രത്നപ്രഭാഭൂമിജ = രത്നപ്രഭാ നാമകീ ഭൂമിമേം [–പ്രഥമ നരകമേം] ഉത്പന്ന .