കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
ഇഹ ഹി സംസാരിണോ ജീവാദനാദിബംധനോപാധിവശേന സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമോ ഭവതി. പരിണാമാത്പുനഃ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മകം കര്മ. കര്മണോ നാരകാദിഗതിഷു ഗതിഃ. ഗത്യധിഗമനാ–ദ്ദേഹഃ. ദേഹാദിന്ദ്രിയാണി. ഇന്ദ്രിയേഭ്യോ വിഷയഗ്രഹണമ്. വിഷയഗ്രഹണാദ്രാഗദ്വേഷൌ. രാഗദ്വേഷാഭ്യാം പുനഃ സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമഃ. പരിണാമാത്പുനഃ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മകം കര്മ. കര്മണഃ പുനര്നാരകാദിഗതിഷു ഗതിഃ. ഗത്യധിഗമനാത്പുനര്ദേഹഃ. ദേഹാത്പുനരിന്ദ്രിയാണി. ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പുനര്വിഷയഗ്രഹണമ്. വിഷയഗ്രഹണാത്പുനാ രാഗദ്വേഷൌ. രാഗദ്വേഷാഭ്യാം പുനരപി സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമഃ. ഏവമിദമന്യോന്യകാര്യകാരണഭൂതജീവപുദ്ഗല–പരിണാമാത്മകം കര്മജാലം സംസാരചക്രേ ജീവസ്യാനാദ്യനിധനം അനാദിസനിധനം വാ ചക്രവത്പരിവര്തതേ. തദത്ര പുദ്ഗലപരിണാമനിമിത്തോ ജീവപരിണാമോ ജീവപരിണാമനിമിത്തഃ പുദ്ഗലപരിണാമശ്ച വക്ഷ്യമാണ–പദാര്ഥബീജത്വേന സംപ്രധാരണീയ ഇതി.. ൧൨൮–൧൩൦.. -----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [യഃ] ജോ [ഖലു] വാസ്തവമേം [സംസാരസ്ഥഃ ജീവഃ] സംസാരസ്ഥിത ജീവ ഹൈ [തതഃ തു പരിണാമഃ ഭവതി] ഉസസേ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഉസേ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ], [പരിണാമാത് കര്മ] പരിണാമസേ കര്മ ഔര [കര്മണഃ] കര്മസേ [ഗതിഷു ഗതിഃ ഭവതി] ഗതിയോംമേം ഗമന ഹോതാ ഹൈ.
[ഗതിമ് അധിഗതസ്യ ദേഹഃ] ഗതിപ്രാപ്തകോ ദേഹ ഹോതീ ഹൈ, [ദേഹാത് ഇന്ദ്രിയാണി ജായംതേ] ദേഹഥീ ഇന്ദ്രിയാ ഹോതീ ഹൈ, [തൈഃ തു വിഷയഗ്രഹണം] ഇന്ദ്രിയോംസേ വിഷയഗ്രഹണ ഔര [തതഃ രാഗഃ വാ ദ്വേഷഃ വാ] വിഷയഗ്രഹണസേ രാഗ അഥവാ ദ്വേഷ ഹോതാ ഹൈ.
[ഏവം ഭാവഃ] ഐസേ ഭാവ, [സംസാരചക്രവാലേ] സംസാരചക്രമേം [ജീവസ്യ] ജീവകോ [അനാദിനിധനഃ സനിധനഃ വാ] അനാദി–അനന്ത അഥവാ അനാദി–സാന്ത [ജായതേ] ഹോതേ രഹതേ ഹൈം–[ഇതി ജിനവരൈഃ ഭണിതഃ] ഐസാ ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ.
ടീകാഃ– ഇസ ലോകമേം സംസാരീ ജീവസേ അനാദി ബന്ധനരൂപ ഉപാധികേ വശ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ, പരിണാമസേ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ, കര്മസേ നരകാദി ഗതിയോംമേം ഗമന, ഗതികീ പ്രാപ്തിസേ ദേഹ, ദേഹസേ ഇന്ദ്രിയാ , ഇന്ദ്രിയോംസേ വിഷയഗ്രഹണ, വിഷയഗ്രഹണസേ രാഗദ്വേഷ, രാഗദ്വേഷസേ ഫിര സ്നിഗ്ധ പരിണാമ, പരിണാമസേ ഫിര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ, കര്മസേ ഫിര നരകാദി ഗതിയോംമേം ഗമന, ഗതികീ പ്രാപ്തിസേ ഫിര ദേഹ, ദേഹസേ ഫിര ഇന്ദ്രിയാ , ഇന്ദ്രിയോംസേ ഫിര വിഷയഗ്രഹണ, വിഷയഗ്രഹണസേ ഫിര രാഗദ്വേഷ, രാഗദ്വേഷസേ ഫിര പുനഃ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ. ഇസ പ്രകാര യഹ അന്യോന്യ ൧കാര്യകാരണഭൂത ജീവപരിണാമാത്മക ഔര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മജാല സംസാരചക്രമേം ജീവകോ അനാദി–അനന്തരൂപസേ അഥവാ അനാദി–സാന്തരൂപസേ ചക്രകീ ഭാ തി പുനഃ– പുനഃ ഹോതേ രഹതേ ഹൈം. --------------------------------------------------------------------------
ജീവകോ അനാദി–സാന്ത ഹോതേ ഹൈം.]
൧. കാര്യ അര്ഥാത് നൈമിത്തിക, ഔര കാരണ അര്ഥാത് നിമിത്ത. [ജീവപരിണാമാത്മക കര്മ ഔര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ