പുണ്യപാപയോഗ്യഭാവസ്വഭാവാഖ്യാപനമേതത്.
ഇഹ ഹി ദര്ശനമോഹനീയവിപാകകലുഷപരിണാമതാ മോഹഃ. വിചിത്രചാരിത്രമോഹനീയവിപാകപ്രത്യയേ പ്രീത്യപ്രീതീ രാഗദ്വേഷൌ. തസ്യൈവ മംദോദയേ വിശുദ്ധപരിണാമതാ ചിത്തപ്രസാദപരിണാമഃ. ഏവമിമേ യസ്യ ഭാവേ ഭവന്തി, തസ്യാവശ്യം ഭവതി ശുഭോശുഭോ വാ പരിണാമഃ. തത്ര യത്ര പ്രശസ്തരാഗശ്ചിത്തപ്രസാദശ്ച തത്ര ശുഭഃ പരിണാമഃ, യത്ര തു മോഹദ്വേഷാവപ്രശസ്തരാഗശ്ച തത്രാശുഭ ഇതി.. ൧൩൧..
ദോണ്ഹം പോഗ്ഗലമേത്തോ ഭാവോ കമ്മത്തണം പത്തോ.. ൧൩൨..
ദ്വയോഃ പുദ്ഗലമാത്രോ ഭാവഃ കര്മത്വം പ്രാപ്തഃ.. ൧൩൨..
-----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– യഹ, പുണ്യ–പാപകേ യോഗ്യ ഭാവകേ സ്വഭാവകാ [–സ്വരൂപകാ] കഥന ഹൈ.
യഹാ , ദര്ശനമോഹനീയകേ വിപാകസേ ജോ കലുഷിത പരിണാമ വഹ മോഹ ഹൈ; വിചിത്ര [–അനേക പ്രകാരകേ] ചാരിത്രമോഹനീയകാ വിപാക ജിസകാ ആശ്രയ [–നിമിത്ത] ഹൈ ഐസീ പ്രീതി–അപ്രീതി വഹ രാഗ–ദ്വേഷ ഹൈ; ഉസീകേ [ചാരിത്രമോഹനീയകേ ഹീ] മംദ ഉദയസേ ഹോനേവാലേ ജോ വിശുദ്ധ പരിണാമ വഹ ൧ചിത്തപ്രസാദപരിണാമ [–മനകീ പ്രസന്നതാരൂപ പരിണാമ] ഹൈ. ഇസ പ്രകാര യഹ [മോഹ, രാഗ, ദ്വേഷ അഥവാ ചിത്തപ്രസാദ] ജിസകേ ഭാവമേം ഹൈ, ഉസേ അവശ്യ ശുഭ അഥവാ അശുഭ പരിണാമ ഹൈ. ഉസമേം, ജഹാ പ്രശസ്ത രാഗ തഥാ ചിത്തപ്രസാദ ഹൈ വഹാ ശുഭ പരിണാമ ഹൈ ഔര ജഹാ മോഹ, ദ്വേഷ തഥാ അപ്രശസ്ത രാഗ ഹൈ വഹാ അശുഭ പരിണാമ ഹൈ.. ൧൩൧..
അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവസ്യ] ജീവകേ [ശുഭപരിണാമഃ] ശുഭ പരിണാമ [പുണ്യമ്] പുണ്യ ഹൈം ഔര [അശുഭഃ] അശുഭ പരിണാമ [പാപമ് ഇതി ഭവതി] പാപ ഹൈം; [ദ്വയോഃ] ഉന ദോനോംകേ ദ്വാരാ [പുദ്ഗലമാത്രഃ ഭാവഃ] പുദ്ഗലമാത്ര ഭാവ [കര്മത്വം പ്രാപ്തഃ] കര്മപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം [അര്ഥാത് ജീവകേ പുണ്യ–പാപഭാവകേ നിമിത്തസേ സാതാ–അസാതാവേദനീയാദി പുദ്ഗലമാത്ര പരിണാമ വ്യവഹാരസേ ജീവകാ കര്മ കഹേ ജാതേ ഹൈം]. --------------------------------------------------------------------------
തേനാ നിമിത്തേ പൌദ്ഗലിക പരിണാമ കര്മപണും ലഹേ. ൧൩൨.
൧൯൨
൧. പ്രസാദ = പ്രസന്നതാ; വിശുദ്ധതാ; ഉജ്ജ്വലതാ.