൧൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
സ ഏവ പഞ്ചാസ്തികായസമവായോ യാവാംസ്താവാ
ല്ലോകസ്തതഃ പരമമിതോനന്തോ ഹ്യലോകഃ, സ തു നാഭാവമാത്രം
കിന്തു തത്സമവായാതിരിക്തപരിമാണമനന്തക്ഷേത്രം ഖമാകാശമിതി.. ൩..
ജീവാ പുഗ്ഗലകായാ ധമ്മാധമ്മാ തഹേവ ആവാസം.
അത്ഥിത്തമ്ഹി യ ണിയദാ അണണ്ണമഇയാ അുണമഹംതാ.. ൪..
ജീവാഃ പുദ്ഗലകായാ ധര്മോ ധര്മൌ തഥൈവ ആകാശമ്.
അസ്തിത്വേ ച നിയതാ അനന്യമയാ അണുമഹാന്തഃ.. ൪..
---------------------------------------------------------------------------------------------
അബ, ഉസീ അര്ഥസമയകാ, ൧ലോക ഔര അലോകകേ ഭേദകേ കാരണ ദ്വിവിധപനാ ഹൈ. വഹീ പംചാസ്തികായസമൂഹ
ജിതനാ ഹൈ, ഉതനാ ലോക ഹൈ. ഉസസേ ആഗേ അമാപ അര്ഥാത അനന്ത അലോക ഹൈ. വഹ അലോക അഭാവമാത്ര
നഹീം ഹൈ കിന്തു പംചാസ്തികായസമൂഹ ജിതനാ ക്ഷേത്ര ഛോഡ കര ശേഷ അനന്ത ക്ഷേത്രവാലാ ആകാശ ഹൈ [അര്ഥാത
അലോക ശൂന്യരൂപ നഹീം ഹൈ കിന്ംതു ശുദ്ധ ആകാശദ്രവ്യരൂപ ഹൈ.. ൩..
ഗാഥാ ൪
അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ] ജീവ, [പുദ്ഗലകായാഃ] പുദ്ഗലകായ, [ധര്മാധര്മൌ] ധര്മ, അധര്മ [തഥാ ഏവ]
തഥാ [ആകാശമ്] ആകാശ [അസ്തിത്വേ നിയതാഃ] അസ്തിത്വമേം നിയത, [അനന്യമയാഃ] [അസ്തിത്വസേ]
അനന്യമയ [ച] ഔര [അണുമഹാന്തഃ] അണുമഹാന [പ്രദേശസേ ബഡേ] ഹൈം.
--------------------------------------------------------------------------
൧. ‘ലോക്യന്തേ ദ്രശ്യന്തേ ജീവാദിപദാര്ഥാ യത്ര സ ലോകഃ’ അര്ഥാത് ജഹാ
ജീവാദിപദാര്ഥ ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം, വഹ ലോക ഹൈ.
അണുമഹാന=[൧] പ്രദേശമേം ബഡേ അര്ഥാത് അനേകപ്രദേശീ; [൨] ഏകപ്രദേശീ [വ്യക്തി–അപേക്ഷാസേ] തഥാ അനേകപ്രദേശീ
[ശക്തി–അപേക്ഷാസേ].
ജീവദ്രവ്യ, പുദ്ഗലകായ, ധര്മ, അധര്മ നേ ആകാശ ഏ
അസ്തിത്വനിയത, അനന്യമയ നേ അണുമഹാന പദാര്ഥ ഛേ. ൪.