൧൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
അത്ര പഞ്ചാസ്തികായാനാം കാലസ്യ ച ദ്രവ്യത്വമുക്തമ്.
ദ്രവ്യാണി ഹി സഹക്രമഭുവാം ഗുണപര്യായാണാമനന്യതയാധാരഭൂതാനി ഭവന്തി. തതോ
വൃത്തവര്തമാനവര്തിഷ്യമാണാനാം ഭാവാനാം പര്യായാണാ സ്വരൂപേണ പരിണതത്വാദസ്തികായാനാം പരിവര്തനലിങ്ഗസ്യ
കാലസ്യ ചാസ്തി ദ്രവ്യത്വമ്. ന ച തേഷാം ഭൂതഭവദ്ഭവിഷ്യദ്ഭാവാത്മനാ പരിണമമാനാനാമനിത്യത്വമ്, യതസ്തേ
ഭൂതഭവദ്ഭവിഷ്യദ്ഭാവാവസ്ഥാസ്വപി പ്രതിനിയതസ്വരൂപാപരിത്യാഗാ–ന്നിത്യാ ഏവ. അത്ര കാലഃ
പുദ്ഗലാദിപരിവര്തനഹേതുത്വാത്പുദ്ഗലാദിപരിവര്തനഗമ്യമാനപര്യായത്വാ–ച്ചാസ്തികായേഷ്വന്തര്ഭാവാര്ഥ സ പരിവര്തന–
ലിങ്ഗ ഇത്യുക്ത ഇതി.. ൬..
-----------------------------------------------------------------------------
ദ്രവ്യ വാസ്തവമേം സഹഭാവീ ഗുണോംകോ തഥാ ക്രമഭാവീ പര്യായോംകോ ൧അനന്യരൂപസേ ആധാരഭൂത ഹൈ. ഇസലിയേ
ജോ വര്ത ചൂകേ ഹൈം, വര്ത രഹേ ഹൈം ഔര ഭവിഷ്യമേം വര്തേംഗേ ഉന ഭാവോം–പര്യായോംരൂപ പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ
[പാ
ച] അസ്തികായ ഔര ൨പരിവര്തനലിംഗ കാല [വേ ഛഹോം] ദ്രവ്യ ഹൈം. ഭൂത, വര്തമാന ഔര ഭാവീ ഭാവസ്വരൂപ
പരിണമിത ഹോനേസേ വേ കഹീം അനിത്യ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി ഭൂത, വര്തമാന ഔര ഭാവീ ഭാവരൂപ അവസ്ഥാഓംമേം ഭീ
പ്രതിനിയത [–അപനേ–അപനേ നിശ്വിത] സ്വരൂപകോ നഹീം ഛോഡതേ ഇസലിയേ വേ നിത്യ ഹീ ഹൈ.
യഹാ
കാല പുദ്ഗലാദികേ പരിവര്തനകാ ഹേതു ഹോനേസേ തഥാ പുദ്ഗലാദികേ പരിവര്തന ദ്വാരാ ഉസകീ
പര്യായ ഗമ്യ [ജ്ഞാത] ഹോതീ ഹൈം ഇസലിയേ ഉസകാ അസ്തികായോംമേം സമാവേശ കരനേകേ ഹേതു ഉസേ
‘൩പരിവര്തനലിംഗ’ കഹാ ഹൈ. [പുദ്ഗലാദി അസ്തികായോംകാ വര്ണന കരതേ ഹുഏ ഉനകേ പരിവര്തന (പരിണമന)
കാ വര്ണന കരനാ ചാഹിയേ. ഔര ഉനകേ പരിവര്തനകാ വര്ണന കരതേ ഹുഏ ഉന പരിവര്തനമേം നിമിത്തഭൂത
പദാര്ഥകാ [കാലകാ] അഥവാ ഉസ പരിവര്തന ദ്വാരാ ജിനകീ പര്യായേം വ്യക്ത ഹോതീ ഹൈം ഉസ പദാര്ഥകാ
[കാലകാ] വര്ണന കരനാ അനുചിത നഹീം കഹാ ജാ സകതാ. ഇസപ്രകാര പംചാസ്തികായകേ വര്ണനമേം കാലകേ
വര്ണനകാ സമാവേശ കരനാ അനുചിത നഹീം ഹൈ ഐസാ ദര്ശാനേകേ ഹേതു ഇസ ഗാഥാസൂത്രമേം കാലകേ ലിയേ
‘പരിവര്തനലിംഗ’ ശബ്ദകാ ഉപയോഗ കിയാ ഹൈ.].. ൬..
--------------------------------------------------------------------------
൧. അനന്യരൂപ=അഭിന്നരൂപ [ജിസപ്രകാര അഗ്നി ആധാര ഹൈ ഔര ഉഷ്ണതാ ആധേയ ഹൈ തഥാപി വേ അഭിന്ന ഹൈം, ഉസീപ്രകാര ദ്രവ്യ
ആധാര ഹൈ ഔര ഗുണ–പര്യായ ആധേയ ഹൈം തഥാപി വേ അഭിന്ന ഹൈം.]
൨. പരിവര്തനലിംഗ=പുദ്ഗലാദികാ പരിവര്തന ജിസകാ ലിംഗ ഹൈ; വഹ പുദ്ഗലാദികേ പരിണമന ദ്വാരാ ജോ ജ്ഞാന ഹോതാ ഹൈ
വഹ. [ലിംഗ=ചിഹ്ന; സൂചക; ഗമക; ഗമ്യ കരാനേവാലാ; ബതലാനേവാലാ; പഹിചാന കരാനേവാലാ.]
൩. [൧] യദി പുദ്ഗലാദികാ പരിവര്തന ഹോതാ ഹൈ തോ ഉസകാ കോഈ നിമിത്ത ഹോനാ ചാഹിയേ–ഇസപ്രകാര പരിവര്തനരൂപീ ചിഹ്ന
ദ്വാരാ കാലകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ [ജിസപ്രകാര ധുആ
രൂപീ ചിഹ്ന ദ്വാരാ അഗ്നികാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഉസീപ്രകാര],
ഇസലിയേ കാല ‘പരിവര്തനലിംഗ’ ഹൈ. [൨] ഔര പുദ്ഗലാദികേ പരിവര്തന ദ്വാരാ കാലകീ പര്യായേം [–‘കര്മ സമയ’,
‘അധിക സമയ ഐസീ കാലകീ അവസ്ഥാഏ
] ഗമ്യ ഹോതീ ഹൈം ഇസലിയേ ഭീ കാല ‘പരിവര്തനലിംഗ’ ഹൈ.