൨൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
സത്താ സവ്വപയത്ഥാ സവിസ്സരുവാ അണംതപജ്ജായാ.
മംഗുപ്പാദധുവത്താ സപ്പഡിവക്ഖാ ഹവദി ഐക്കാ.. ൮..
സത്താ സര്വപദാര്ഥാ സവിശ്വരൂപാ അനന്തപര്യായാ.
ഭങ്ഗോത്പാദധ്രൌവ്യാത്മികാ സപ്രതിപക്ഷാ മവത്യേകാ.. ൮..
അത്രാസ്തിത്വസ്വരൂപമുക്തമ്.
അസ്തിത്വം ഹി സത്താ നാമ സതോ ഭാവഃ സത്ത്വമ്. ന സര്വഥാ നിത്യതയാ സര്വഥാ ക്ഷണികതയാ വാ
വിദ്യമാനമാത്രം വസ്തു. സര്വഥാ നിത്യസ്യ വസ്തുനസ്തത്ത്വതഃ ക്രമഭുവാം ഭാവാനാമഭാവാത്കുതോ വികാരവത്ത്വമ്.
സര്വഥാ ക്ഷണികസ്യ ച തത്ത്വതഃ പ്രത്യഭിജ്ഞാനാഭാവാത് കുത ഏകസംതാനത്വമ്. തതഃ പ്രത്യഭിജ്ഞാനഹേതുഭൂതേന
കേനചിത്സ്വരൂപേണ ധ്രൌവ്യമാലമ്ബ്യമാനം കാഭ്യാംചിത്ക്രമപ്രവൃത്താഭ്യാം സ്വരൂപാഭ്യാം പ്രലീയമാനമുപജായമാനം
ചൈകകാലമേവ പരമാര്ഥതസ്ത്രിതയീമവസ്ഥാം ബിഭ്രാണം വസ്തു സദവബോധ്യമ്. അത ഏവ
സത്താപ്യുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മികാവബോദ്ധവ്യാ, ഭാവഭാവവതോഃ കഥംചിദേകസ്വരൂപത്വാത്. സാ ച ത്രിലക്ഷണസ്യ
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൮
അന്വയാര്ഥഃ– [സത്താ] സത്താ [ഭങ്ഗോത്പാദധ്രൌവ്യാത്മികാ] ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മക, [ഏകാ] ഏക,
[സര്വപദാര്ഥാ] സര്വപദാര്ഥസ്ഥിത, [സവിശ്വരൂപാ] സവിശ്വരൂപ, [അനന്തപര്യായാ] അനന്തപര്യായമയ ഔര
[സപ്രതിപക്ഷാ] സപ്രതിപക്ഷ [ഭവതി] ഹൈ.
ടീകാഃ– യഹാ
അസ്തിത്വകാ സ്വരൂപ കഹാ ഹൈ.
അസ്തിത്വ അര്ഥാത സത്താ നാമക സത്കാ ഭാവ അര്ഥാത ൧സത്ത്വ.
വിദ്യമാനമാത്ര വസ്തു ന തോ സര്വഥാ നിത്യരൂപ ഹോതീ ഹൈ ഔര ന സര്വഥാ ക്ഷണികരൂപ ഹോതീ ഹൈ. സര്വഥാ
നിത്യ വസ്തുകോ വാസ്തവമേം ക്രമഭാവീ ഭാവോംകാ അഭാവ ഹോനേസേ വികാര [–പരിവര്തന, പരിണാമ] കഹാ
സേ
ഹോഗാ? ഔര സര്വഥാ ക്ഷണിക വസ്തുമേം വാസ്തവമേം ൨പ്രത്യഭിജ്ഞാനകാ അഭാവ ഹോനേസേ ഏകപ്രവാഹപനാ കഹാ
സേ
രഹേഗാ? ഇസലിയേേ പ്രത്യഭിജ്ഞാനകേ ഹേതുഭൂത കിസീ സ്വരൂപസേ ധ്രുവ രഹതീ ഹുഈ ഔര കിന്ഹീം ദോ ക്രമവര്തീ
സ്വരൂപോംസേ നഷ്ട ഹോതീ ഹുഈ തഥാ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹുഈ – ഇസപ്രകാര പരമാര്ഥതഃ ഏക ഹീ കാലമേം തിഗുനീ [തീന
അംശവാലീ] അവസ്ഥാകോ ധാരണ കരതീ ഹുഈ വസ്തു സത് ജാനനാ. ഇസലിയേ ‘സത്താ’ ഭീ
--------------------------------------------------------------------------
൧. സത്ത്വ=സത്പനാം; അസ്തിത്വപനാ; വിദ്യമാനപനാ; അസ്തിത്വകാ ഭാവ; ‘ഹൈ’ ഐസാ ഭാവ.
൨. വസ്തു സര്വഥാ ക്ഷണിക ഹോ തോ ‘ജോ പഹലേ ദേഖനേമേം [–ജാനനേമേം] ആഈ ഥീ വഹീ യഹ വസ്തു ഹൈ’ ഐസാ ജ്ഞാന നഹീം ഹോ
സകതാ.
സര്വാര്ഥപ്രാപ്ത, സവിശ്വരൂപ, അനംതപര്യയവംത ഛേ,
സത്താ ജനമ–ലയ–ധ്രൌവ്യമയ ഛേ, ഏക ഛേ, സവിപക്ഷ ഛേ. ൮.