രൂപത്വമേകരൂപത്വമനന്തപര്യായത്വമേകപര്യായത്വം ച പ്രതിപാദിതം സത്തായാസ്തത്സര്വം തദനര്ഥാന്തരഭൂതസ്യ ദ്രവ്യാസ്യൈവ ദ്രഷ്ടവ്യമ്. തതോ ന കശ്ചിദപി തേഷു സത്താ വിശേഷോവശിഷ്യേത യഃ സത്താം വസ്തുതോ ദ്രവ്യാത്പൃഥക് വ്യവസ്ഥാപയേദിതി.. ൯..
ഗുണപജ്ജയാസയം വാ ജം തം ഭണ്ണംതി സവ്വണ്ഹു.. ൧൦..
ഗുണപയായാശ്രയം വാ യത്തദ്ഭണന്തി സര്വജ്ഞാ.. ൧൦..
അത്ര ത്രേധാ ദ്രവ്യലക്ഷണമുക്തമ്. സദ്ര്രവ്യലക്ഷണമ് ഉക്തലക്ഷണായാഃ സത്തായാ അവിശേഷാദ്ര്രവ്യസ്യ സത്സ്വരൂപമേവ ലക്ഷണമ്. ന ചാനേകാന്താത്മകസ്യ ദ്രവ്യസ്യ സന്മാത്രമേവ സ്വം രൂപം യതോ ലക്ഷ്യലക്ഷണവിഭാഗാഭാവ ഇതി. ഉത്പാദ– ----------------------------------------------------------------------------- അനേകപനാ, സര്വപദാര്ഥസ്ഥിതപനാ, ഏകപദാര്ഥസ്ഥിതപനാ, വിശ്വരൂപപനാ, ഏകരൂപപനാ, അനന്തപര്യായമയപനാ ഔര ഏകപര്യായമയപനാ കഹാ ഗയാ വഹ സര്വ സത്താസേ അനര്ഥാംതരഭൂത [അഭിന്നപദാര്ഥഭൂത, അനന്യപദാര്ഥഭൂത] ദ്രവ്യകോ ഹീ ദേഖനാ [അര്ഥാത് സത്പനാ, അസത്പനാ, ത്രിലക്ഷണപനാ, അത്രിലക്ഷണപനാ ആദി സമസ്ത സത്താകേ വിശേഷ ദ്രവ്യകേ ഹീ ഹൈ ഐസാ മാനനാ]. ഇസലിയേ ഉനമേം [–ഉന സത്താകേ വിശേഷോമേം] കോഈ സത്താവിശേഷ ശേഷ നഹീം രഹതാ ജോ കി സത്താകോ വസ്തുതഃ [പരമാര്ഥതഃ] ദ്രവ്യസേ പൃഥക് സ്ഥാപിത കരേ .. ൯..
അന്വയാര്ഥഃ– [യത്] ജോ [സല്ലക്ഷണകമ്] ‘സത്’ ലക്ഷണവാലാ ഹൈ, [ഉത്പാദവ്യയധ്രുവത്വസംയുക്തമ്] ജോ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യസംയുക്ത ഹൈ [വാ] അഥവാ [ഗുണപര്യായാശ്രയമ്] ജോ ഗുണപര്യായോംകാ ആശ്രയ ഹൈ, [തദ്] ഉസേേ [സര്വജ്ഞാഃ] സര്വജ്ഞ [ദ്രവ്യം] ദ്രവ്യ [ഭണന്തി] കഹതേ ഹൈം.
ടീകാഃ– യഹാ തീന പ്രകാരസേ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ കഹാ ഹൈ.
‘സത്’ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈ. പുര്വോക്ത ലക്ഷണവാലീ സത്താസേ ദ്രവ്യ അഭിന്ന ഹോനേകേ കാരണ ‘സത്’ സ്വരൂപ ഹീ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈ. ഔര അനേകാന്താത്മക ദ്രവ്യകാ സത്മാത്ര ഹീ സ്വരൂപ നഹീം ഹൈ കി ജിസസേ ലക്ഷ്യലക്ഷണകേ വിഭാഗകാ അഭാവ ഹോ. [സത്താസേ ദ്രവ്യ അഭിന്ന ഹൈ ഇസലിയേ ദ്രവ്യകാ ജോ സത്താരൂപ സ്വരൂപ വഹീ --------------------------------------------------------------------------
ഛേ സത്ത്വ ലക്ഷണ ജേഹനും, ഉത്പാദവ്യയധ്രുവയുക്ത ജേ,
ഗുണപര്യയാശ്രയ ജേഹ, തേനേ ദ്രവ്യ സര്വജ്ഞോ കഹേ. ൧൦.
൨൬