സുമച്ഛേദഃ, ഉത്തരഭാവപ്രാദുര്ഭാവശ്ച സമുത്പാദഃ, പൂര്വോതരഭാവോച്ഛേദോത്പാദയോരപി സ്വജാതേരപരിത്യാഗോ ധ്രൌവ്യമ്.
താനി സാമാന്യാദേശാദ–ഭിന്നാനി വിശേഷാദേശാദ്ഭിന്നാനി യുഗപദ്ഭാവീനി സ്വഭാവഭൂതാനി ദ്രവ്യസ്യ ലക്ഷണം
ഭവന്തീതി. ഗുണപര്യായാ വാ ദ്രവ്യലക്ഷണമ്. അനേകാന്താത്മകസ്യ വസ്തുനോന്വയിനോ വിശേഷാ ഗുണാ വ്യതിരേകിണഃ
പര്യായാസ്തേ ദ്രവ്യേ യൌഗപദ്യേന ക്രമേണ ച പ്രവര്തമാനാഃ കഥഞ്ചിദ്ഭിന്നാഃ കഥഞ്ചിദഭിന്നാഃ സ്വഭാവഭൂതാഃ
ദ്രവ്യലക്ഷണതാമാ–
‘സത്താ ലക്ഷണ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ ലക്ഷ്യ ഹൈ’ – ഐസാ വിഭാഗ കിസപ്രകാര ഘടിത ഹോതാ ഹൈ? ഉത്തരഃ––
അനേകാന്താത്മക ദ്രവ്യകേ അനന്ത സ്വരൂപ ഹൈേം, ഉനമേംസേ സത്താ ഭീ ഉസകാ ഏക സ്വരൂപ ഹൈ; ഇസലിയേ
അനന്തസ്വരൂപവാലാ ദ്രവ്യ ലക്ഷ്യ ഹൈ ഔര ഉസകാ സത്താ നാമകാ സ്വരൂപ ലക്ഷണ ഹൈ – ഐസാ ലക്ഷ്യലക്ഷണവിഭാഗ
അവശ്യ ഘടിത ഹോതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര അബാധിതരൂപസേ സത് ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈ.]
അഥവാ, ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈ.
അര്ഥാത വര്തമാന ഭാവകീ ഉത്പത്തി] സോ ഉത്പാദ ഹൈ ഔര പൂര്വ–ഉത്തര ഭാവോംകേ വ്യയ–ഉത്പാദ ഹോനേ പര ഭീ
സ്വജാതികാ അത്യാഗ സോ ധ്രൌവ്യ ഹൈ. വേ ഉത്പാദ–വ്യയ–ധ്രൌവ്യ –– ജോ–കി സാമാന്യ ആദേശസേ അഭിന്ന ഹൈം
[അര്ഥാത സാമാന്യ കഥനസേ ദ്രവ്യസേ അഭിന്ന ഹൈം], വിശേഷ ആദേശസേ [ദ്രവ്യസേ] ഭിന്ന ഹൈം, യുഗപദ് വര്തതേ ഹൈേം
ഔര സ്വഭാവഭൂത ഹൈം വേ – ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈം.
ക്രമശഃ പ്രവര്തതേ ഹൈം, [ദ്രവ്യസേ] കഥംചിത ഭിന്ന ഔര കഥംചിത അഭിന്ന ഹൈം തഥാ സ്വഭാവഭൂത ഹൈം വേ – ദ്രവ്യകാ
ലക്ഷണ ഹൈം.