൨൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
പദ്യന്തേ. ത്രയാണാമപ്യമീഷാം ദ്രവ്യലക്ഷണാനാമേകസ്മിന്നഭിഹിതേന്യദുഭയമര്ഥാദേവാപദ്യതേ. സച്ചേദുത്പാദ–
വ്യയധ്രൌവ്യവച്ച ഗുണപര്യായവച്ച. ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവച്ചേത്സച്ച ഗുണപര്യായവച്ച. ഗുണപര്യായവച്ചേത്സ–
ച്ചോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവച്ചേതി. സദ്ധി നിന്യാനിത്യസ്വഭാവത്വാദ്ധ്രുവത്വമുത്പാദവ്യയാത്മകതാഞ്ച പ്രഥയതി,
ധ്രുവത്വാത്മകൈര്ഗുണൈരുത്പാദവ്യയാത്മകൈഃ പര്യായൈശ്ച സഹൈകത്വഞ്ചാഖ്യാതി. ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി തു
നിത്യാ–നിത്യസ്വരൂപം പരമാര്ഥം സദാവേദയന്തി, ഗുണപര്യായാംശ്ചാത്മലാഭനിബന്ധനഭൂതാന പ്രഥയന്തി.
-----------------------------------------------------------------------------
ദ്രവ്യകേ ഇന തീനോം ലക്ഷണോംമേംസേ [–സത്, ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ ഔര ഗുണപര്യായേം ഇന തീന ലക്ഷണോംമേംസേ]
ഏക കാ കഥന കരനേ പര ശേഷ ദോനോം [ബിനാ കഥന കിയേ] അര്ഥസേ ഹീ ആജാതേ ഹൈം. യദി ദ്രവ്യ സത് ഹോ,
തോ വഹ [൧] ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവാലാ ഔര [൨] ഗുണപര്യായവാലാ ഹോഗാ; യദി ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവാലാ ഹോ,
തോ വഹ [൧] സത് ഔര [൨] ഗുണപര്യായവാലാ ഹോഗാ; ഗുണപര്യായവാലാ ഹോ, തോ വഹ [൧] സത് ഔര [൨]
ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവാലാ ഹോഗാ. വഹ ഇസപ്രകാരഃ– സത് നിത്യാനിത്യസ്വഭാവവാലാ ഹോനേസേ [൧] ധ്രൌവ്യകോേ ഔര
ഉത്പാദവ്യയാത്മകതാകോ പ്രകട കരതാ ഹൈ തഥാ [൨] ധ്രൌവ്യാത്മക ഗുണോം ഔര ഉത്പാദവ്യയാത്മക പര്യായോംകേ
സാഥ ഏകത്വ ദര്ശാതാ ഹൈ. ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ [൧] നിത്യാനിത്യസ്വരൂപ ൧പാരമാര്ഥിക സത്കോ ബതലാതേ ഹൈം തഥാ
[൨] ൨അപനേ സ്വരൂപകീ പ്രാപ്തികേ കാരണഭൂത ഗുണപര്യായോംകോ പ്രകട കരതേ ഹൈം, ൩ഗുണപര്യായേം അന്വയ ഔര
--------------------------------------------------------------------------
൧. പാരമാര്ഥിക=വാസ്തവിക; യഥാര്ഥ; സച്ചാ . [വാസ്തവിക സത് നിത്യാനിത്യസ്വരൂപ ഹോതാ ഹൈ. ഉത്പാദവ്യയ അനിത്യതാകോ
ഔര ധ്രൌവ്യ നിത്യതാകോ ബതലാതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ നിത്യാനിത്യസ്വരൂപ വാസ്തവിക സത്കോ ബതലാതേ ഹൈ.
ഇസപ്രകാര ‘ദ്രവ്യ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവാലാ ഹൈ ’ ഐസാ കഹനേസേ ‘വഹ സത് ഹൈ’ ഐസാ ഭീ ബിനാ കഹേ ഹീ ആജാതാ ഹൈ.]
൨. അപനേ= ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകേ. [യദി ഗുണ ഹോ തഭീ ധ്രൌവ്യ ഹോതാ ഹൈ ഔര യദി പര്യായേം ഹോം തഭീ ഉത്പാദവ്യയ ഹോതാ
ഹൈ; ഇസലിയേ യദി ഗുണപര്യായേം ന ഹോം തോ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ അപനേ സ്വരൂപകോ പ്രാപ്ത ഹോ ഹീ നഹീം സകതേ. ഇസപ്രകാര
‘ദ്രവ്യ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യവാലാ ഹൈ’ –ഐസാ കഹനേസേ വഹ ഗുണപര്യായവാലാ ഭീ സിദ്ധ ഹോ ജാതാ ഹൈ.]
൩. പ്രഥമ തോ, ഗുണപര്യായേം അന്വയ ദ്വാരാ ധ്രാവ്യകോ സിൂചത കരതേ ഹൈം ഔര വ്യതിരേക ദ്വാരാ ഉത്പാദവ്യയനേ സിൂചത കരതേ ഹൈം ;
ഇസപ്രകാര വേ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകോ സിൂചത കരതേ ഹൈം. ദൂസരേ, ഗുണപര്യായേം അന്വയ ദ്വാരാ നിത്യതാകോ ബതലാതേ ഹൈം ഔര
വ്യതിരേക ദ്വാരാ അനിത്യതകോ ബതലാതേ ഹൈം ; –ഇസപ്രകാര വേ നിത്യാനിത്യസ്വരൂപ സത്കോ ബതലാതേ ഹൈം.