൩൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
പ്രതിസമയസംഭവദഗുരുലഘുഗുണഹാനിവൃദ്ധിനിര്വൃത്തസ്വഭാവപര്യായസംതത്യവിച്ഛേദകേനൈകേന സോപാധിനാ
മനുഷ്യത്വലക്ഷണേന പര്യായേണ വിനശ്യതി ജീവഃ, തഥാവിധേന ദേവത്വലക്ഷണേന നാരകതിര്യക്ത്വലക്ഷണേന വാന്യേന
പര്യായേണോത്പദ്യതേ. ന ച മനുഷ്യത്വേന നാശേ ജീവത്വേനാപി നശ്യതി, ദേവത്വാദിനോത്പാദേ ജീവത്വേനാപ്യുത്പദ്യതേഃ
കിം തു സദുച്ഛേദമസദുത്പാദമന്തരേണൈവ തഥാ വിവര്തത ഇതി..൧൭..
സോ ചേവ ജാദി മരണം ജാദി ണ ണഠ്ഠോ ണ ചേവ ഉപ്പണ്ണോ.
ഉപ്പണ്ണോ യ വിണട്ഠോ ദേവോ മണുസു ത്തി പജ്ജാഓ.. ൧൮..
സ ച ഏവ യാതി മരണം യാതി ന നഷ്ടോ ന ചൈവോത്പന്നഃ.
ഉത്പന്നശ്ച വിനഷ്ടോ ദേവോ മനുഷ്യ ഇതി പര്യായഃ.. ൧൮..
അത്ര കഥംചിദ്വയയോത്പാദവത്ത്വേപി ദ്രവ്യസ്യ സദാവിനഷ്ടാനുത്പന്നത്വം ഖ്യാപിതമ്.
യദേവ പൂര്വോത്തരപര്യായവിവേകസംപര്കാപാദിതാമുഭയീമവസ്ഥാമാത്മസാത്കുര്വാണമുച്ഛിദ്യമാനമുത്പദ്യ–മാനം ച
-----------------------------------------------------------------------------
പ്രതിസമയ ഹോനേവാലീ അഗുരുലധുഗുണകീ ഹാനിവൃദ്ധിസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലീ സ്വഭാവപര്യായോംകീ സംതതികാ
വിച്ഛേദ ന കരനേവാലീ ഏക സോപാധിക മനുഷ്യത്വസ്വരൂപ പര്യായസേ ജീവ വിനാശകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ ഔര
തഥാവിധ [–സ്വഭാവപര്യായോംകേ പ്രവാഹകോ ന തോഡനേവാലീ സോപാധിക] ദേവത്വസ്വരൂപ, നാരകത്വസ്വരൂപ യാ
തിര്യംചത്വസ്വരൂപ അന്യ പര്യായസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ. വഹാ
ഐസാ നഹീം ഹൈ കി മനുഷ്യപത്വസേ വിനഷ്ട ഹോനേപര
ജീവത്വസേ ഭീ നഷ്ട ഹോതാ ഹൈ ഔര ദേവത്വസേ ആദിസേ ഉത്പാദ ഹോനേപര ജീവത്വ ഭീ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, കിന്തു
സത്കേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത്കേ ഉത്പാദ ബിനാ ഹീ തദനുസാര വിവര്തന [–പരിവര്തന, പരിണമന] കരതാ ഹൈ..
൧൭..
ഗാഥാ ൧൮
അന്വയാര്ഥഃ– [സഃ ച ഏവ] വഹീ [യാതി] ജന്മ ലേതാ ഹൈ ഔര [മരണംയാതി] മൃത്യു പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ
തഥാപി [ന ഏവ ഉത്പന്നഃ] വഹ ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ [ച] ഔര [ന നഷ്ടഃ] നഷ്ട നഹീം ഹോതാ; [ദേവഃ
മനുഷ്യഃ] ദേവ, മുനഷ്യ [ഇതി പര്യായഃ] ഐസീ പര്യായ [ഉത്പന്നഃ] ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ [ച] ഔര [വിനഷ്ടഃ]
വിനഷ്ട ഹോതീ ഹൈ.
ടീകാഃ– യഹാ
, ദ്രവ്യ കഥംചിത് വ്യയ ഔര ഉത്പാദവാലാ ഹോനേപര ഭീ ഉസകാ സദാ അവിനഷ്ടപനാ ഔര
അനുത്പന്നപനാ കഹാ ഹൈ.
--------------------------------------------------------------------------
ജന്മേ മരേ ഛേ തേ ജ, തോപണ നാശ–ഉദ്ഭവ നവ ലഹേ;
സുര–മാനവാദിക പര്യയോ ഉത്പന്ന നേ ലയ ഥായ ഛേ. ൧൮.