ഇഹ ഹി ജീവാനാം പുദ്ഗലാനാം ച സത്താസ്വഭാവത്വാദസ്തി പ്രതിക്ഷണമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യൈകവൃത്തിരൂപഃ പരിണാമഃ. സ ഖലു സഹകാരികാരണസദ്ഭാവേ ദ്രഷ്ടഃ, ഗതിസ്ഥിത്യവഗാഹപരിണാമവത്. യസ്തു സഹകാരികാരണം സ കാലഃ. തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപതിഗമ്യമാനത്വാദനുക്തോപി നിശ്ചയകാലോ–സ്തീതി നിശ്ചീയതേ. യസ്തു നിശ്ചയകാലപര്യായരൂപോ വ്യവഹാരകാലഃ സ ജീവപദ്ഗലപരിണാമേനാഭി–വ്യജ്യമാനത്വാത്തദായത്ത ഏവാഭിഗമ്യത ഏവേതി.. ൨൩.. -----------------------------------------------------------------------------
ഇസ ജഗതമേം വാസ്തവമേം ജീവോംകോ ഔര പുദ്ഗലോംകോ സത്താസ്വഭാവകേ കാരണ പ്രതിക്ഷണ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകീ ഏകവൃത്തിരൂപ പരിണാമ വര്തതാ ഹൈ. വഹ [–പരിണാമ] വാസ്തവമേം സഹകാരീ കാരണകേ സദ്ഭാവമേം ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, ഗതി–സ്ഥിത–അവഗാഹപരിണാമകീ ഭാ തി. [ജിസപ്രകാര ഗതി, സ്ഥിതി ഔര അവഗാഹരൂപ പരിണാമ ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശരൂപ സഹകാരീ കാരണോംകേ സദ്ഭാവമേം ഹോതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകീ ഏകതാരൂപ പരിണാമ സഹകാരീ കാരണകേ സദ്ഭാവമേം ഹോതേ ഹൈം.] യഹ ജോ സഹകാരീ കാരണ സോ കാല ഹൈ. ൧ജീവ–പുദ്ഗലകേ പരിണാമകീ ൨അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ ഇസലിഏ, നിശ്ചയകാല–[അസ്തികായരൂപസേ] അനുക്ത ഹോനേ പര ഭീ–[ദ്രവ്യരൂപസേ] വിദ്യമാന ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ. ഔര ജോ നിശ്ചയകാലകീ പര്യായരൂപ വ്യവഹാരകാല വഹ, ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമസേ വ്യക്ത [–ഗമ്യ] ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ അവശ്യ തദാശ്രിത ഹീ [–ജീവ തഥാ പുദ്ഗലകേ പരിണാമകേ ആശ്രിത ഹീ] ഗിനാ ജാതാ ഹൈ ..൨൩.. --------------------------------------------------------------------------
തഥാപി ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ സ്പഷ്ട ഖ്യാലമേം ആതേ ഹൈം ഇസലിയേ കാലദ്രവ്യകോ സിദ്ധ കരനേമേം മാത്ര ഉന ദോകേ പരിണാമകീ ഹീ ബാത ലീ ഗഈ ഹൈ.
പരിണാമ അര്ഥാത് ഉനകീ സമയവിശിഷ്ട വൃത്തി. വഹ സമയവിശിഷ്ട വൃത്തി സമയകോ ഉത്പന്ന കരനേവാലേ കിസീ പദാര്ഥകേ
ബിനാ [–നിശ്ചയകാലകേ ബിനാ] നഹീം ഹോ സകതീ. ജിസപ്രകാര ആകാശ ബിനാ ദ്രവ്യ അവഗാഹന പ്രാപ്ത നഹീം കര
സകതേ അര്ഥാത് ഉനകാ വിസ്താര [തിര്യകപനാ] നഹീം ഹോ സകതാ ഉസീ പ്രകാര നിശ്ചയകാല ബിനാ ദ്രവ്യ പരിണാമകോ
പ്രാപ്ത നഹീം ഹോ സകതേ അര്ഥാത് ഉനകോ പ്രവാഹ [ഊര്ധ്വപനാ] നഹീം ഹോ സകതാ. ഇസ പ്രകാര നിശ്ചയകാലകേ അസ്തിത്വ
ബിനാ [അര്ഥാത് നിമിത്തഭൂത കാലദ്രവ്യകേ സദ്ഭാവ ബിനാ] അന്യ കിസീ പ്രകാര ജീവ–പുദ്ഗലകേ പരിണാമ ബന നഹീം
സകതേ ഇസലിയേ ‘നിശ്ചയകാല വിദ്യമാന ഹൈ’ ഐസാ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ– നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ.]
൪൮