കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
അഗുരുലഹുഗോ അമുത്തോ വട്ടണലക്ഖോ യ കാലോ ത്തി.. ൨൪..
അഗുരുലഘുകോ അമൂര്തോ വര്തനലക്ഷണശ്ച കാല ഇതി.. ൨൪..
-----------------------------------------------------------------------------
അന്വയാര്ഥഃ– [കാലഃ ഇതി] കാല [നിശ്ചയകാല] [വ്യപഗതപഞ്ചവര്ണരസഃ] പാ ച വര്ണ ഔര പാ ച രസ രഹിത, [വ്യപഗതദ്വിഗന്ധാഷ്ടസ്പര്ശഃ ച] ദോ ഗംധ ഔര ആഠ സ്പര്ശ രഹിത, [അഗുരുലഘുകഃ ] അഗുരുലഘു, [അമൂര്തഃ] അമൂര്ത [ച] ഔര [വര്തനലക്ഷണഃ] വര്തനാലക്ഷണവാലാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ– യഹാ നിശ്ചയകാലകാ സ്വരൂപ കഹാ ഹൈ.
ലോകാകാശകേ പ്രത്യേക പ്രദേശമേം ഏക–ഏക കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] സ്ഥിത ഹൈ. വഹ കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] സോ നിശ്ചയകാല ഹൈ. അലോകാകാശമേം കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] നഹീം ഹൈ.
വഹ കാല [നിശ്ചയകാല] വര്ണ–ഗംധ–രസ–സ്പര്ശ രഹിത ഹൈ, വര്ണാദി രഹിത ഹോനേസേ അമൂര്ത ഹൈ ഔര അമൂര്ത ഹോനേസേ സൂക്ഷ്മ, അതന്ദ്രിയജ്ഞാനഗ്രാഹ്യ ഹൈ. ഔര വഹ ഷട്ഗുണഹാനിവൃദ്ധിസഹിത അഗുരുലഘുത്വസ്വഭാവവാലാ ഹൈ. കാലകാ ലക്ഷണ വര്തനാഹേതുത്വ ഹൈ; അര്ഥാത് ജിസ പ്രകാര ശീതഋതുമേം സ്വയം അധ്യയനക്രിയാ കരതേ ഹുഏ പുരുഷകോ അഗ്നി സഹകാരീ [–ബഹിരംഗ നിമിത്ത] ഹൈ ഔര ജിസ പ്രകാര സ്വയം ഘുമനേ കീ ക്രിയാ കരതേ ഹുഏ കുമ്ഭാരകേ ചാകകോ നീചേകീ കീലീ സഹകാരീ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര നിശ്ചയസേ സ്വയമേവ പരിണാമകോ പ്രാപ്ത ജീവ– പുദ്ഗലാദി ദ്രവ്യോംകോ [വ്യവഹാരസേ] കാലാണുരൂപ നിശ്ചയകാല ബഹിരംഗ നിമിത്ത ഹൈ.
പ്രശ്നഃ– അലോകമേം കാലദ്രവ്യ നഹീം ഹൈ വഹാ ആകാശകീ പരിണതി കിസ പ്രകാര ഹോ സകതീ ഹൈ? -------------------------------------------------------------------------- ശ്രീ അമൃതചദ്രാചാര്യദേവനേ ഇസ ൨൪വീം ഗാഥാകീ ടീകാ ലിഖീ നഹീം ഹൈ ഇസലിഏ അനുവാദമേം അന്വയാര്ഥകേ ബാദ തുരന്ത
രസവര്ണപംചക സ്പര്ശ–അഷ്ടക, ഗംധയുഗല വിഹീന ഛേ,
ഛേ മൂര്തിഹീന, അഗുരുലഘുക ഛേ, കാള വര്തനലിംഗ ഛേ. ൨൪.