കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൪൯
വവഗദപണവണ്ണരസോ വവഗദദോഗംധഅട്ഠഫാസോ യ.
അഗുരുലഹുഗോ അമുത്തോ വട്ടണലക്ഖോ യ കാലോ ത്തി.. ൨൪..
വ്യപഗതപശ്ചവര്ണരസോ വ്യപഗതദ്വിഗന്ധാഷ്ടസ്പര്ശശ്ച.
അഗുരുലഘുകോ അമൂര്തോ വര്തനലക്ഷണശ്ച കാല ഇതി.. ൨൪..
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൨൪
അന്വയാര്ഥഃ– [കാലഃ ഇതി] കാല [നിശ്ചയകാല] [വ്യപഗതപഞ്ചവര്ണരസഃ] പാ
ച വര്ണ ഔര പാ
ച രസ
രഹിത, [വ്യപഗതദ്വിഗന്ധാഷ്ടസ്പര്ശഃ ച] ദോ ഗംധ ഔര ആഠ സ്പര്ശ രഹിത, [അഗുരുലഘുകഃ ] അഗുരുലഘു,
[അമൂര്തഃ] അമൂര്ത [ച] ഔര [വര്തനലക്ഷണഃ] വര്തനാലക്ഷണവാലാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ– യഹാ
നിശ്ചയകാലകാ സ്വരൂപ കഹാ ഹൈ.
ലോകാകാശകേ പ്രത്യേക പ്രദേശമേം ഏക–ഏക കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] സ്ഥിത ഹൈ. വഹ കാലാണു
[കാലദ്രവ്യ] സോ നിശ്ചയകാല ഹൈ. അലോകാകാശമേം കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] നഹീം ഹൈ.
വഹ കാല [നിശ്ചയകാല] വര്ണ–ഗംധ–രസ–സ്പര്ശ രഹിത ഹൈ, വര്ണാദി രഹിത ഹോനേസേ അമൂര്ത ഹൈ ഔര
അമൂര്ത ഹോനേസേ സൂക്ഷ്മ, അതന്ദ്രിയജ്ഞാനഗ്രാഹ്യ ഹൈ. ഔര വഹ ഷട്ഗുണഹാനിവൃദ്ധിസഹിത അഗുരുലഘുത്വസ്വഭാവവാലാ
ഹൈ. കാലകാ ലക്ഷണ വര്തനാഹേതുത്വ ഹൈ; അര്ഥാത് ജിസ പ്രകാര ശീതഋതുമേം സ്വയം അധ്യയനക്രിയാ കരതേ ഹുഏ
പുരുഷകോ അഗ്നി സഹകാരീ [–ബഹിരംഗ നിമിത്ത] ഹൈ ഔര ജിസ പ്രകാര സ്വയം ഘുമനേ കീ ക്രിയാ കരതേ ഹുഏ
കുമ്ഭാരകേ ചാകകോ നീചേകീ കീലീ സഹകാരീ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര നിശ്ചയസേ സ്വയമേവ പരിണാമകോ പ്രാപ്ത ജീവ–
പുദ്ഗലാദി ദ്രവ്യോംകോ [വ്യവഹാരസേ] കാലാണുരൂപ നിശ്ചയകാല ബഹിരംഗ നിമിത്ത ഹൈ.
പ്രശ്നഃ– അലോകമേം കാലദ്രവ്യ നഹീം ഹൈ വഹാ
ആകാശകീ പരിണതി കിസ പ്രകാര ഹോ സകതീ ഹൈ?
--------------------------------------------------------------------------
ശ്രീ അമൃതചദ്രാചാര്യദേവനേ ഇസ ൨൪വീം ഗാഥാകീ ടീകാ ലിഖീ നഹീം ഹൈ ഇസലിഏ അനുവാദമേം അന്വയാര്ഥകേ ബാദ തുരന്ത
ഭാവാര്ഥ ലിഖാ ഗയാ ഹൈ.
രസവര്ണപംചക സ്പര്ശ–അഷ്ടക, ഗംധയുഗല വിഹീന ഛേ,
ഛേ മൂര്തിഹീന, അഗുരുലഘുക ഛേ, കാള വര്തനലിംഗ ഛേ. ൨൪.