കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൫൧
ച. ഗഗനമണിഗമനായത്തോ ദിവാരാത്രഃ. തത്സംഖ്യാവിശേഷതഃ മാസഃ, ഋതുഃ അയനം, സംവത്സരമിതി.
ഏവംവിധോ ഹി വ്യവഹാരകാലഃ കേവലകാലപര്യായമാത്രത്വേനാവധാരയിതുമശക്യത്വാത് പരായത്ത ഇത്യുപമീയത
ഇതി.. ൨൫..
ണത്ഥി ചിരം വാ ഖിപ്പം മത്താരഹിദം തു സാ വി ഖലു മത്താ.
പോഗ്ഗലദവ്വേണ വിണാ തമ്ഹാ കാലോ പഡ്ഡച്ചഭവോ.. ൨൬..
നാസ്തി ചിരം വാ ക്ഷിപ്രം മാത്രാരഹിതം തു സാപി ഖലു മാത്രാ.
പുദ്ഗലദ്രവ്യേണ വിനാ തസ്മാത്കാല പ്രതീത്യഭവഃ.. ൨൬..
-----------------------------------------------------------------------------
കേവല കാലകീ പര്യായമാത്രരൂപസേ അവധാരനാ അശകയ ഹോനസേ [അര്ഥാത് പരകീ അപേക്ഷാ ബിനാ– പരമാണു,
ആംഖ, സൂര്യ ആദി പര പദാര്ഥോകീ അപേക്ഷാ ബിനാ–വ്യവഹാരകാലകാ മാപ നിശ്ചിത കരനാ അശകയ ഹോനേസേ]
ഉസേ ‘പരാശ്രിത’ ഐസീ ഉപമാ ദീ ജാതീ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ– ‘സമയ’ നിമിത്തഭൂത ഐസേ മംദ ഗതിസേ പരിണത പുദ്ഗല–പരമാണു ദ്വാരാ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ–
മാപാ ജാതാ ഹൈ [അര്ഥാത് പരമാണുകോ ഏക ആകാശപ്രദേശസേ ദൂസരേ അനന്തര ആകാശപ്രദേശമേം മംദഗതിസേ ജാനേമേം
ജോ സമയ ലഗേ ഉസേ സമയ കഹാ ജാതാ ഹൈ]. ‘നിമേഷ’ ആ
ഖകേ മിചനേസേ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഖുലീ
ആ
ഖകേ മിചനേമേം ജോ സമയ ലഗേ ഉസേ നിമേഷ കഹാ ജാതാ ഹൈ ഔര വഹ ഏക നിമേഷ അസംഖ്യാത സമയകാ
ഹോതാ ഹൈ]. പന്ദ്രഹ നിമേഷകാ ഏക ‘കാഷ്ഠാ’, തീസ കാഷ്ഠാകീ ഏക ‘കലാ’, ബീസസേ കുഛ അധിക കലാകീ
ഏക ‘ഘഡീ’ ഔര ദോ ഘഡീകാ ഏക ‘മഹൂര്ത ബനതാ ഹൈ]. ‘അഹോരാത്ര’ സൂര്യകേ ഗമനസേ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ [ഔര
വഹ ഏക അഹോരാത്ര തീസ മുഹൂര്തകാ ഹോതാ ഹൈ] തീസ അഹോരാത്രകാ ഏക ‘മാസ’, ദോ മാസകീ ഏക ‘ഋതു’
തീന ഋതുകാ ഏക ‘അയന’ ഔര ദോ അയനകാ ഏക ‘വര്ഷ’ ബനതാ ഹൈ. – യഹ സബ വ്യവഹാരകാല ഹൈേ.
‘പല്യോപമ’, ‘സാഗരോപമ’ ആദി ഭീ വ്യവഹാരകാലകേ ഭേദ ഹൈം.
ഉപരോക്ത സമയ–നിമേഷാദി സബ വാസ്തവമേം മാത്ര നിശ്ചയകാലകീ ഹീ [–കാലദ്രവ്യകീ ഹീ] പര്യായേം ഹൈം
പരന്തു വേ പരമാണു ആദി ദ്വാരാ പ്രഗട ഹോതീ ഹൈം ഇസലിയേ [അര്ഥാത് പര പദാര്ഥോം ദ്വാരാ മാപീ സകതീ ഹൈം
ഇസലിയേ] ഉന്ഹേം ഉപചാരസേ പരാശ്രിത കഹാ ജാതാ ഹൈ.. ൨൫..
--------------------------------------------------------------------------
‘ചിര’ ‘ശീധ്ര’ നഹി മാത്രാ ബിനാ, മാത്രാ നഹീം പുദ്ഗല ബിനാ,
തേ കാരണേ പര–ആശ്രയേ ഉത്പന്ന ഭാഖ്യോ കാല ആ. ൨൬.