൫൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ചിദ്വിവര്താഃ. വിവര്തതേ ഹി ചിച്ഛക്തിരനാദിജ്ഞാനാവരണാദി–കര്മസംപര്കകൂണിതപ്രചാരാ പരിച്ഛേദ്യസ്യ
വിശ്വസ്യൈകദേശേഷു ക്രമേണ വ്യാപ്രിയമാണാ. യദാ തു ജ്ഞാനാവരണാദികര്മസംപര്കഃ പ്രണശ്യതി തദാ പരിച്ഛേദ്യസ്യ
വിശ്വസ്യ സര്വദേശേഷു യുഗപദ്വയാപൃതാ കഥംചിത്കൌടസ്ഥ്യമവാപ്യ വിഷയാംതരമനാപ്നുവംതീ ന വിവര്തതേ. സ ഖല്വേഷ
നിശ്ചിതഃ സര്വജ്ഞസര്വദര്ശിത്വോപലമ്ഭഃ. അയമേവ ദ്രവ്യകര്മനിബംധനഭൂതാനാം ഭാവകര്മണാം കര്തൃത്വോച്ഛേദഃ. അയമേവ
-----------------------------------------------------------------------------
‘൧കര്മസംയുക്തപനാ’ തോ ഹോതാ ഹീ നഹീം , ക്യോംകി ദ്രവ്യകര്മോ ഔര ഭാവകര്മോസേ വിമുക്തി ഹുഈ ഹൈ. ദ്രവ്യകര്മ വേ
പുദ്ഗലസ്കംധ ഹൈ ഔര ഭാവകര്മ വേ ൨ചിദ്വിവര്ത ഹൈം. ചിത്ശക്തി അനാദി ജ്ഞാനാവരണാദികര്മോംകേ സമ്പര്കസേ
[സമ്ബന്ധസേ] സംകുചിത വ്യാപാരവാലീ ഹോനേകേ കാരണ ജ്ഞേയഭൂത വിശ്വകേ [–സമസ്ത പദാര്ഥോംകേ] ഏക–ഏക
ദേശമേം ക്രമശഃ വ്യാപാര കരതീ ഹുഈ വിവര്തനകോ പ്രാപ്ത ഹോതീ ഹൈ. കിന്തു ജബ ജ്ഞാനാവരണാദികര്മോംകാ സമ്പര്ക
വിനഷ്ട ഹോതാ ഹൈ, തബ വഹ ജ്ഞേയഭൂത വിശ്വകേ സര്വ ദേശോംമേം യുഗപദ് വ്യാപാര കരതീ ഹുഈ കഥംചിത് ൩കൂടസ്ഥ
ഹോകര, അന്യ വിഷയകോ പ്രാപ്ത ന ഹോതീ ഹുഈ വിവര്തന നഹീം കരതീ. വഹ യഹ [ചിത്ശക്തികേ വിവര്തനകാ
അഭാവ], വാസ്തവമേം നിശ്ചിത [–നിയത, അചല] സര്വജ്ഞപനേകീ ഔര സര്വദര്ശീപനേകീ ഉപലബ്ധി ഹൈ. യഹീ,
ദ്രവ്യകര്മോംകേ നിമിത്തഭൂത ഭാവകര്മോംകേ കര്തൃത്വകാ വിനാശ ഹൈ; യഹീ, വികാരപൂര്വക അനുഭവകേ അഭാവകേ കാരണ
൪ഔപാധിക സുഖദുഃഖപരിണാമോംകേ ഭോക്തൃത്വകാ വിനാശ ഹൈ; ഔര യഹീ, അനാദി വിവര്തനകേ ഖേദകേ വിനാശസേ
--------------------------------------------------------------------------
൧. പൂര്വ സൂത്രമേം കഹേ ഹുഏ ‘ജീവത്വ’ ആദി നവ വിശേഷോമേംസേ പ്രഥമ ആഠ വിശേഷ മുക്താത്മാകോ ഭീ യഥാസംഭവ ഹോതേ ഹൈം, മാത്ര
ഏക ‘കര്മസംയുക്തപനാ’ നഹീം ഹോതാ.
൨. ചിദ്വിവര്ത = ചൈതന്യകാ പരിവര്തന അര്ഥാത് ചൈതന്യകാ ഏക വിഷയകോ ഛോഡകര അന്യ വിഷയകോ ജാനനേരൂപ ബദലനാ;
ചിത്ശക്തികാ അന്യ അന്യ ജ്ഞേയോംകോ ജാനനേരൂപ പരിവര്തിത ഹോനാ.
൩. കൂടസ്ഥ = സര്വകാല ഏക രൂപ രഹനേവാലീ; അചല. [ജ്ഞാനാവരണാദികര്മോകാ സമ്ബന്ധ നഷ്ട ഹോനേ പര കഹീം ചിത്ശക്തി
സര്വഥാ അപരിണാമീ നഹീം ഹോ ജാതീ; കിന്തു വഹ അന്യ–അന്യ ജ്ഞേയോംകോ ജാനനേരൂപ പരിവര്തിത നഹീം ഹോതീ–സര്വദാ തീനോം
കാലകേ സമസ്ത ജ്ഞേയോംകോ ജാനതീ രഹതീ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസേ കഥംചിത് കൂടസ്ഥ കഹാ ഹൈ.]
൪. ഔപാധിക = ദ്രവ്യകര്മരൂപ ഉപാധികേ സാഥ സമ്ബന്ധവാലേ; ജിനമേം ദ്രവ്യകര്മരൂപീ ഉപാധി നിമിത്ത ഹോതീ ഹൈ ഐസേ;
അസ്വാഭാവിക; വൈഭാവിക; വികാരീ.