୭୨
] ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
[ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ
ଚେତକସ୍ଵଭାଵେନ ପ୍ରକୃଷ୍ଟତରଵୀର୍ଯାଂତରାଯାଵସାଦିତକାର୍ଯକାରଣସାମର୍ଥ୍ଯାଃ ସୁଖଦୁଃଖରୂପଂ କର୍ମଫଲମେଵ ପ୍ରାଧାନ୍ଯେନ
ଚେତଯଂତେ. ଅନ୍ଯେ ତୁ ପ୍ରକୃଷ୍ଟତରମୋହମଲୀମସେନାପି ପ୍ରକୃଷ୍ଟଜ୍ଞାନାଵରଣମୁଦ୍ରିତାନୁଭାଵେନ ଚେତକ–ସ୍ଵଭାଵେନ
ମନାଗ୍ଵୀର୍ଯାଂତରାଯକ୍ଷଯୋପଶମାସାଦିତକାର୍ଯକାରଣସାମର୍ଥ୍ଯାଃ ସୁଖଦୁଃଖରୂପକର୍ମଫଲାନୁଭଵନ–ସଂଵଲିତମପି
କାର୍ଯମେଵ ପ୍ରାଧାନ୍ଯେନ ଚେତଯଂତେ. ଅନ୍ଯତରେ ତୁ ପ୍ରକ୍ଷାଲିତସକଲମୋହକଲଙ୍କେନ ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନ–
କୃତ୍ସ୍ନଜ୍ଞାନାଵରଣତଯାତ୍ଯଂତମୁନ୍ମୁଦ୍ରିତସମସ୍ତାନୁଭାଵେନ ଚେତକସ୍ଵଭାଵେନ ସମସ୍ତଵୀର୍ଯାଂତରାଯକ୍ଷଯାସାଦିତାନଂତ–
ଵୀର୍ଯା ଅପି ନିର୍ଜୀର୍ଣକର୍ମଫଲତ୍ଵାଦତ୍ଯଂତ–
-----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଯହ, ୧ଚେତଯିତୃତ୍ଵଗୁଣକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା ହୈ.
କୋଈ ଚେତଯିତା ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା ତୋ, ଜୋ ଅତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ମୋହସେ ମଲିନ ହୈ ଔର ଜିସକା ପ୍ରଭାଵ
[ଶକ୍ତି] ଅତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଜ୍ଞାନାଵରଣସେ ମୁଁଦ ଗଯା ହୈ ଐସେ ଚେତକ–ସ୍ଵଭାଵ ଦ୍ଵାରା ସୁଖଦୁଃଖରୂପ ‘କର୍ମଫଲ’ କୋ
ହୀ ପ୍ରଧାନତଃ ଚେତତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଉନକା ଅତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଵୀର୍ଯାନ୍ତରାଯସେ କାର୍ଯ କରନେକା [–କର୍ମଚେତନାରୂପ
ପରିଣମିତ ହୋନେକା] ସାମର୍ଥ୍ଯ ନଷ୍ଟ ଗଯା ହୈ.
ଦୂସରେ ଚେତଯିତା ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା, ଜୋ ଅତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ମୋହସେ ମଲିନ ଛେ ଔର ଜିସକା ପ୍ରଭାଵ ୨ପ୍ରକୃଷ୍ଟ
ଜ୍ଞାନାଵରଣସେ ମୁଁଦ ଗଯା ହୈ ଐସେ ଚେତକସ୍ଵଭାଵ ଦ୍ଵାରା – ଭଲେ ହୀ ସୁଖଦୁଃଖରୂପ କର୍ମଫଲକେ ଅନୁଭଵସେ
ମିଶ୍ରିତରୂପସେେ ଭୀ – ‘କାର୍ଯ’ କୋ ହୀ ପ୍ରଧାନତଃ ଚେତତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଉନ୍ହୋଂନେ ଅଲ୍ପ ଵୀର୍ଯାଂତରାଯକେ କ୍ଷଯୋପଶମସେ
୩କାର୍ଯ କରନେକା ସାମର୍ଥ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ତ କିଯା ହୈ.
ଔର ଦୂସରେ ଚେତଯିତା ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା, ଜିସମେଂସେ ସକଲ ମୋହକଲଂକ ଧୁଲ ଗଯା ହୈ ତଥା ସମସ୍ତ
ଜ୍ଞାନାଵରଣକେ ଵିନାଶକେ କାରଣ ଜିସକା ସମସ୍ତ ପ୍ରଭାଵ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିକସିତ ହୋ ଗଯା ହୈ ଐସେ ଚେତକସ୍ଵଭାଵ
--------------------------------------------------------------------------
୧. ଚେତଯିତୃତ୍ଵ = ଚେତଯିତାପନା; ଚେତନେଵାଲାପନା ; ଚେତକପନା.
୨. କର୍ମଚେତନାଵାଲେ ଜୀଵକୋ ଜ୍ଞାନାଵରଣ ‘ପ୍ରକୃଷ୍ଟ’ ହୋତା ହୈ ଔର କର୍ମଫଲଚେତନାଵାଲେକୋ ‘ଅତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ’ ହୋତା ହୈ.
୩. କାର୍ଯ = [ଜୀଵ ଦ୍ଵାରା] କିଯା ଜାତା ହୋ ଵହ; ଇଚ୍ଛାପୂର୍ଵକ ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ ଵିକଲ୍ପରୂପ କର୍ମ. [ଜିନ ଜୀଵୋଂକୋ ଵୀର୍ଯକା
କିନ୍ଚତ୍ ଵିକାସ ହୁଆ ହୈ ଉନକୋ କର୍ମଚେତନାରୂପସେ ପରିଣମିତ ସାମର୍ଥ୍ଯ ପ୍ରଗଟ ହୁଆ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵେ ମୁଖ୍ଯତଃ
କର୍ମଚେତନାରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୈଂ. ଵହ କର୍ମଚେତନା କର୍ମଫଲଚେତନାସେ ମିଶ୍ରିତ ହୋତୀ ହୈ.]