କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଗୁଣା ହି କ୍ଵଚିଦାଶ୍ରିତାଃ. ଯତ୍ରାଶ୍ରିତାସ୍ତଦ୍ର୍ରଵ୍ଯମ୍. ତଚ୍ଚେଦନ୍ଯଦ୍ଗୁଣେଭ୍ଯଃ. ପୁନରପି ଗୁଣାଃ କ୍ଵଚିଦାଶ୍ରିତାଃ. ଯତ୍ରାଶ୍ରିତାସ୍ତଦ୍ର୍ରଵ୍ଯମ୍. ତଦପି ଅନ୍ଯଚ୍ଚେଦ୍ଗୁଣେଭ୍ଯଃ. ପୁନରପି ଗୁଣାଃ କ୍ଵଚିଦାଶ୍ରିତାଃ. ଯତ୍ରାଶ୍ରିତାଃ ତଦ୍ର୍ରଵ୍ଯମ୍. ତଦପ୍ଯନ୍ଯଦେଵ ଗୁଣେଭ୍ଯଃ. ଏଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଗୁଣେଭ୍ଯୋ ଭେଦେ ଭଵତି ଦ୍ରଵ୍ଯା ନଂତ୍ଯମ୍. ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ହି ଗୁଣାନାଂ ସମୁଦାଯଃ. ଗୁଣାଶ୍ଚେଦନ୍ଯେ ସମୁଦାଯାତ୍, କୋ ନାମ ସମୁଦାଯଃ. ଏଵ ଗୁଣାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯାଦ୍ଭେଦେ ଭଵତି ଦ୍ରଵ୍ଯାଭାଵ ଇତି.. ୪୪..
ନେଚ୍ଛନ୍ତି ନିଶ୍ଚଯଜ୍ଞାସ୍ତଦ୍ଵିପରୀତଂ ହି ଵା ତେଷାମ୍.. ୪୫..
ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାଂ ସ୍ଵୋଚିତାନନ୍ଯତ୍ଵୋକ୍ତିରିଯମ୍. -----------------------------------------------------------------------------
ଗୁଣ ଵାସ୍ତଵମେଂ କିସୀକେ ଆଶ୍ରଯସେ ହୋତେ ହୈଂ; [ଵେ] ଜିସକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଂ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋତା ହୈ. ଵହ [–ଦ୍ରଵ୍ଯ] ଯଦି ଗୁଣୋଂସେ ଅନ୍ଯ [–ଭିନ୍ନ] ହୋ ତୋ–ଫିର ଭୀ, ଗୁଣ କିସୀକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଂଗେ; [ଵେ] ଜିସକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଂ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋତା ହୈ. ଵହ ଯଦି ଗୁଣୋଂସେ ଅନ୍ଯ ହୋ ତୋ– ଫିର ଭୀ ଗୁଣ କିସୀକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଂଗେ; [ଵେ] ଜିସକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଂ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋତା ହୈ. ଵହ ଭୀ ଗୁଣୋସେ ଅନ୍ଯ ହୀ ହୋ.–– ଇସ ପ୍ରକାର, ଯଦି ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଗୁଣୋଂସେ ଭିନ୍ନତ୍ଵ ହୋ ତୋ, ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଅନନ୍ତତା ହୋ.
ଵାସ୍ତଵମେଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଗୁଣୋଂକା ସମୁଦାଯ. ଗୁଣ ଯଦି ସମୁଦାଯସେ ଅନ୍ଯ ହୋ ତୋ ସମୁଦାଯ କୈସା? [ଅର୍ଥାତ୍ ଯଦି ଗୁଣୋଂକୋ ସମୁଦାଯସେ ଭିନ୍ନ ମାନା ଜାଯେ ତୋ ସମୁଦାଯ କହାଁସେ ଘଟିତ ହୋଗା? ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ କହାଁସେ ଘଟିତ ହୋଗା?] ଇସ ପ୍ରକାର, ଯଦି ଗୁଣୋଂକା ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଭିନ୍ନତ୍ଵ ହୋ ତୋ, ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅଭାଵ ହୋ.. ୪୪..
ଅନନ୍ଯପନା ହୈ; [ନିଶ୍ଚଯଜ୍ଞାଃ ହି] ନିଶ୍ଚଯକେ ଜ୍ଞାତା [ତେଷାମ୍] ଉନ୍ହେଂ [ଵିଭକ୍ତମ୍ ଅନ୍ଯତ୍ଵମ୍] ଵିଭକ୍ତପନେରୂପ ଅନ୍ଯପନା [ଵା] ଯା [ତଦ୍ଵିପରୀତଂ] [ଵିଭକ୍ତପନେରୂପ] ଅନନ୍ଯପନା [ନ ଇଚ୍ଛନ୍ତି] ନହୀଂ ମାନତେ. --------------------------------------------------------------------------
ପଣ ତ୍ଯାଂ ଵିଭକ୍ତ ଅନନ୍ଯତା ଵା ଅନ୍ଯତା ନହି ମାନ୍ଯ ଛେ. ୪୫.