କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଵଵଦେସା ସଂଠାଣା ସଂଖା ଵିସଯା ଯ ହୋଂତି ତେ ବହୁଗା. ତେ ତେସିମଣଣ୍ଣତ୍ତେ ଅଣ୍ଣତ୍ତେ ଚାଵି ଵିଜ୍ଜଂତେ.. ୪୬..
ତେ ତେଷାମନନ୍ଯତ୍ଵେ ଅନ୍ଯତ୍ଵେ ଚାପି ଵିଦ୍ଯଂତେ.. ୪୬..
ଵ୍ଯପଦେଶାଦୀନାମେକାଂତେନ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନ୍ଯତ୍ଵନିବଂଧନତ୍ଵମତ୍ର ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍. ଯଥା ଦେଵଦତ୍ତସ୍ଯ ଗୌରିତ୍ଯନ୍ଯତ୍ଵେ ଷଷ୍ଠୀଵ୍ଯପଦେଶଃ, ତଥା ଵୃକ୍ଷସ୍ଯ ଶାଖା ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଗୁଣା ଇତ୍ଯନନ୍ଯତ୍ଵେଽପି. ଯଥା ଦେଵଦତ୍ତଃ ଫଲମଙ୍କୁଶେନ ଧନଦତ୍ତାଯ ଵୃକ୍ଷାଦ୍ଵାଟିକାଯାମଵଚିନୋତୀତ୍ଯନ୍ଯତ୍ଵେ କାରକଵ୍ଯପଦେଶଃ, ତଥା ମୃତ୍ତିକା ଘଟଭାଵଂ ସ୍ଵଯଂ ସ୍ଵେନ ସ୍ଵସ୍ମୈ ସ୍ଵସ୍ମାତ୍ ସ୍ଵସ୍ମିନ୍ କରୋତୀତ୍ଯାତ୍ମାତ୍ମାନମାତ୍ମନାତ୍ମନେ ଆତ୍ମନ ଆତ୍ମନି -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଵ୍ଯପଦେଶାଃ] ଵ୍ଯପଦେଶ, [ସଂସ୍ଥାନାନି] ସଂସ୍ଥାନ, [ସଂଖ୍ଯାଃ] ସଂଖ୍ଯାଏଁ [ଚ] ଔର [ଵିଷଯାଃ] ଵିଷଯ [ତେ ବହୁକାଃ ଭଵନ୍ତି] ଅନେକ ହୋତେ ହୈଂ. [ତେ] ଵେ [ଵ୍ଯପଦେଶ ଆଦି], [ତେଷାମ୍] ଦ୍ରଵ୍ଯ– ଗୁଣୋଂକେ [ଅନ୍ଯତ୍ଵେ] ଅନ୍ଯପନେମେଂ [ଅନନ୍ଯତ୍ଵେ ଚ ଅପି] ତଥା ଅନନ୍ଯପନେମେଂ ଭୀ [ଵିଦ୍ଯଂତେ] ହୋ ସକତେ ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ ଵ୍ଯପଦେଶ ଆଦି ଏକାନ୍ତସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ–ଗୁଣୋଂକେ ଅନ୍ଯପନେକା କାରଣ ହୋନେକା ଖଣ୍ଡନ କିଯା ହୈ.
ଜିସ ପ୍ରକାର ‘ଦେଵଦତ୍ତକୀ ଗାଯ’ ଇସ ପ୍ରକାର ଅନ୍ଯପନେମେଂ ଷଷ୍ଠୀଵ୍ଯପଦେଶ [–ଛଠଵୀଂ ଵିଭକ୍ତିକା କଥନ] ହୋତା ହୈେ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ‘ଵୃକ୍ଷକୀ ଶାଖା,’ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଗୁଣ’ ଐସେ ଅନନ୍ଯପନେମେଂ ଭୀ [ଷଷ୍ଠୀଵ୍ଯପଦେଶ] ହୋତା ହୈେ. ଜିସ ପ୍ରକାର‘ଦେଵଦତ୍ତ ଫଲକୋ ଅଂକୁଶ ଦ୍ଵାରା ଧନଦତ୍ତକେ ଲିଯେେ ଵୃକ୍ଷ ପରସେ ବଗୀଚେମେଂ ତୋଡ଼ତା ହୈ’ ଐସେ ଅନ୍ଯପନେମେଂ କାରକଵ୍ଯପଦେଶ ହୋତା ହୈେ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ‘ମିଟ୍ଟୀ ସ୍ଵଯଂ ଘଟଭାଵକୋ [–ଘଡ଼ାରୂପ ପରିଣାମକୋ] ଅପନେ ଦ୍ଵାରା ଅପନେ ଲିଯେ ଅପନେମେଂସେ ଅପନେମେଂ କରତୀ ହୈ’, ‘ଆତ୍ମା ଆତ୍ମକୋ ଆତ୍ମା ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାକେ ଲିଯେ ଆତ୍ମାମେଂସେ ଆତ୍ମାମେଂ ଜାନତା ହୈ’ ଐସେ ଅନନ୍ଯପନେମେଂ ଭୀ [କାରକଵ୍ଯପଦେଶ] ହୋତା ହୈେ. ଜିସ ପ୍ରକାର ‘ଊଁଚେ ଦେଵଦତ୍ତକୀ ଊଁଚୀ ଗାଯ’ ଐସା ଅନ୍ଯପନେମେଂ ସଂସ୍ଥାନ ହୋତା ହୈେ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ‘ଵିଶାଲ ଵୃକ୍ଷକା ଵିଶାଲ ଶାଖାସମୁଦାଯ’, ମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ମୂର୍ତ ଗୁଣ’ ଐସେ ଅନନ୍ଯପନେମେଂ ଭୀ [ସଂସ୍ଥାନ] ହୋତା ହୈେ. ଜିସ ପ୍ରକାର ‘ଏକ ଦେଵଦତ୍ତକୀ ଦସ -------------------------------------------------------------------------- ଵ୍ଯପଦେଶ = କଥନ; ଅଭିଧାନ. [ଇସ ଗାଥାମେଂ ଐସା ସମଝାଯା ହୈ କି–ଜହାଁ ଭେଦ ହୋ ଵହୀଂ ଵ୍ଯପଦେଶ ଆଦି ଘଟିତ ହୋଂ ଐସା କୁଛ ନହୀଂ ହୈ; ଜହାଁ ଅଭେଦ ହୋ ଵହାଁ ଭୀ ଵେ ଘଟିତ ହୋତେ ହୈଂ. ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯ–ଗୁଣୋଂମେଂ ଜୋ ଵ୍ଯପଦେଶ ଆଦି ହୋତେ ହୈଂ ଵେ କହୀଂ ଏକାନ୍ତସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ–ଗୁଣୋଂକେ ଭେଦକୋ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ କରତେ.]
ଵ୍ଯପଦେଶ ନେ ସଂସ୍ଥାନ, ସଂଖ୍ଯା, ଵିଷଯ ବହୁ ଯେ ହୋଯ ଛେ;
ତେ ତେମନା ଅନ୍ଯତ୍ଵ ତେମ ଅନନ୍ଯତାମାଂ ପଣ ଘଟେ. ୪୬.