ଦ୍ରଵ୍ଯାଚ୍ଚ ଅନନ୍ଯାଃ ଅନ୍ଯତ୍ଵପ୍ରକାଶକା ଭଵନ୍ତି.. ୫୧..
ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନେ ତଥା ଜୀଵନିବଦ୍ଧେ ଅନନ୍ଯଭୂତେ.
ଵ୍ଯପଦେଶତଃ ପୃଥକ୍ତ୍ଵଂ କୁରୁତେ ହି ନୋ ସ୍ଵଭାଵାତ୍.. ୫୨..
ଦ୍ରଷ୍ଟାଂତଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତିକାର୍ଥପୁରସ୍ସରୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାମନର୍ଥାଂନ୍ତରତ୍ଵଵ୍ଯାଖ୍ଯୋପସଂହାରୋଽଯମ୍.
ଵର୍ଣରସଗଂଧସ୍ପର୍ଶା ହି ପରମାଣୋଃ ପ୍ରରୂପ୍ଯଂତେ; ତେ ଚ ପରମାଣୋରଵିଭକ୍ତପ୍ରଦେଶତ୍ଵେନାନନ୍ଯେଽପି ସଂଜ୍ଞାଦିଵ୍ଯପଦେଶନିବଂଧନୈର୍ଵିଶେଷୈରନ୍ଯତ୍ଵଂ ପ୍ରକାଶଯନ୍ତି. ଏଵଂ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନେ ଅପ୍ଯାତ୍ମନି ସଂବଦ୍ଧେ ଆତ୍ମ– ଦ୍ରଵ୍ଯାଦଵିଭକ୍ତପ୍ରଦେଶତ୍ଵେନାନନ୍ଯେଽପି ସଂଜ୍ଞାଦିଵ୍ଯପଦେଶନିବଂଧନୈର୍ଵିଶେଷୈଃ ପୃଥକ୍ତ୍ଵମାସାଦଯତଃ, ସ୍ଵଭାଵତସ୍ତୁ ନିତ୍ଯମପୃଥକ୍ତ୍ଵମେଵ ବିଭ୍ରତଃ.. ୫୧–୫୨..
-----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ପରମାଣୁପ୍ରରୂପିତାଃ] ପରମାଣୁମେଂ ପ୍ରରୂପିତ କିଯେ ଜାନେ ଵାଲେ ଐସେ [ଵର୍ଣରସଗଂଧସ୍ପର୍ଶାଃ] ଵର୍ଣ–ରସ–ଗଂଧ–ସ୍ପର୍ଶ [ଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ ଅନନ୍ଯାଃ ଚ] ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅନନ୍ଯ ଵର୍ତତେ ହୁଏ [ଵିଶେଷୈଃ] [ଵ୍ଯପଦେଶକେ କାରଣଭୂତ] ଵିଶେଷୋଂ ଦ୍ଵାରା [ଅନ୍ଯତ୍ଵପ୍ରକାଶକାଃ ଭଵନ୍ତି] ଅନ୍ଯତ୍ଵକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରନେଵାଲେ ହୋତେ ହୈଂ [– ସ୍ଵଭାଵସେ ଅନ୍ଯରୂପ ନହୀଂ ହୈ]; [ତଥା] ଇସ ପ୍ରକାର [ଜୀଵନିବଦ୍ଧେ] ଜୀଵମେଂ ସମ୍ବଦ୍ଧ ଐସେ [ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନେ] ଦର୍ଶନ–ଜ୍ଞାନ [ଅନନ୍ଯଭୂତେ] [ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯସେ] ଅନନ୍ଯ ଵର୍ତତେ ହୁଏ [ଵ୍ଯପଦେଶତଃ] ଵ୍ଯପଦେଶ ଦ୍ଵାରା [ପୃଥକ୍ତ୍ଵଂ କୁରୁତେ ହି] ପୃଥକ୍ତ୍ଵ କରତେ ହୈଂ. [ନୋ ସ୍ଵଭାଵାତ୍] ସ୍ଵଭାଵସେ ନହୀଂ.
ଟୀକାଃ– ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତରୂପ ଔର ଦ୍ରାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତରୂପ ପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ, ଦ୍ରଵ୍ଯ ତଥା ଗୁଣୋଂକେ ଅଭିନ୍ନ–ପଦାର୍ଥପନେକେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନକା ଯହ ଉପସଂହାର ହୈ.
ଵର୍ଣ–ରସ–ଗଂଧ–ସ୍ପର୍ଶ ଵାସ୍ତଵମେଂ ପରମାଣୁମେଂ ପ୍ରରୂପିତ କିଯେ ଜାତେ ହୈଂ; ଵେ ପରମାଣୁସେ ଅଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶଵାଲେ ହୋନେକେ କାରଣ ଅନନ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ, ସଂଜ୍ଞାଦି ଵ୍ଯପଦେଶକେ କାରଣଭୂତ ଵିଶେଷୋଂ ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ଯତ୍ଵକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରତେ ହୈଂ. ଇସ ପ୍ରକାର ଆତ୍ମାମେଂ ସମ୍ବଦ୍ଧ ଜ୍ଞାନ–ଦର୍ଶନ ଭୀ ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶଵାଲେ ହୋନେକେ କାରଣ ଅନନ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ, ସଂଜ୍ଞାଦି ଵ୍ଯପଦେଶକେ କାରଣଭୂତ ଵିଶେଷୋଂ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ପନେକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ, ପରନ୍ତୁ ସ୍ଵଭାଵସେ ସଦୈଵ ଅପୃଥକ୍ପନେ କୋ ହୀ ଧାରଣ କରତେ ହୈଂ.. ୫୧–୫୨..
ଇସ ପ୍ରକାର ଉପଯୋଗଗୁଣକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ. -------------------------------------------------------------------------- ଦ୍ରାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତ = ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତ ଦ୍ଵାରା ସମଝାାନ ହୋ ଵହ ବାତ; ଉପମେଯ. [ଯହାଁ ପରମାଣୁ ଔର ଵର୍ଣାଦିକ ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତରୂପ ପଦାର୍ଥ ହୈଂ ତଥା
୯୨