କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଇଦି ଜିଣଵରେହିଂ ଭଣିଦଂ ଅଣ୍ଣୋଣ୍ଣଵିରୁଦ୍ଧମଵିରୁଦ୍ଧଂ.. ୫୪..
ଏଵଂ ସତୋ ଵିନାଶୋଽସତୋ ଜୀଵସ୍ଯ ଭଵତ୍ଯୁତ୍ପାଦଃ.
ଇତି ଜିନଵରୈର୍ଭଣିତମନ୍ଯୋଽନ୍ଯଵିରୁଦ୍ଧମଵିରୁଦ୍ଧମ୍.. ୫୪..
ଏଵଂ ହି ପଞ୍ଚଭିର୍ଭାଵୈଃ ସ୍ଵଯଂ ପରିଣମମାନସ୍ଯାସ୍ଯ ଜୀଵସ୍ଯ କଦାଚିଦୌଦଯିକେନୈକେନ ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵାଦିଲକ୍ଷଣେନ ଭାଵେନ ସତୋ ଵିନାଶସ୍ତଥାପରେଣୌଦଯିକେନୈଵ ଦେଵତ୍ଵାଦିଲକ୍ଷଣେନ ଭାଵେନ ଅସତ ଉତ୍ପାଦୋ ଭଵତ୍ଯେଵ. ଏତଚ୍ଚ ‘ନ ସତୋ ଵିନାଶୋ ନାସତ ଉତ୍ପାଦ’ ଇତି ପୂର୍ଵୋକ୍ତସୂତ୍ରେଣ ସହ ଵିରୁଦ୍ଧମପି ନ ଵିରୁଦ୍ଧମ୍; ଯତୋ ଜୀଵସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯାଦେଶେନ ନ ସତ୍ପ୍ରଣାଶୋ ନାସଦୁତ୍ପାଦଃ, ତସ୍ଯୈଵ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକନଯାଦେଶେନ ସତ୍ପ୍ରଣାଶୋଽସଦୁତ୍ପାଦଶ୍ଚ. ନ ଚୈତଦନୁପପନ୍ନମ୍, ନିତ୍ଯେ ଜଲେ କଲ୍ଲୋଲାନାମ–ନିତ୍ଯତ୍ଵଦର୍ଶନାଦିତି.. ୫୪.. -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଏଵଂ] ଇସ ପ୍ରକାର [ଜୀଵସ୍ଯ] ଜୀଵକୋ [ସତଃ ଵିନାଶଃ] ସତ୍କା ଵିନାଶ ଔର [ଅସତଃ ଉତ୍ପାଦଃ] ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ [ଭଵତି] ହୋତା ହୈ– [ଇତି] ଐସା [ଜିନଵରୈଃ ଭଣିତମ୍] ଜିନଵରୋଂନେ କହା ହୈ, [ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଵିରୁଦ୍ଧମ୍] ଜୋ କି ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ଵିରୁଦ୍ଧ [୧୯ ଵୀଂ ଗାଥାକେ କଥନକେ ସାଥ ଵିରୋଧଵାଲା] ତଥାପି [ଅଵିରୁଦ୍ଧମ୍] ଅଵିରୁଦ୍ଧ ହୈ.
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଜୀଵକୋ ଭାଵଵଶାତ୍ [ଔଦଯିକ ଆଦି ଭାଵୋଂକେ କାରଣ] ସାଦି–ସାଂତପନା ଔର ଅନାଦି–ଅନନ୍ତପନା ହୋନେମେଂ ଵିରୋଧକା ପରିହାର ହୈ.
ଇସ ପ୍ରକାର ଵାସ୍ତଵମେଂ ପାଁଚ ଭାଵରୂପସେ ସ୍ଵଯଂ ପରିଣମିତ ହୋନେଵାଲେ ଇସ ଜୀଵକୋ କଦାଚିତ୍ ଔଦଯିକ ଐସେ ଏକ ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵାଦିସ୍ଵରୂପ ଭାଵକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ସତ୍କା ଵିନାଶ ଔର ଔଦଯିକ ହୀ ଐସେ ଦୂସରେ ଦେଵତ୍ଵାଦିସ୍ଵରୂପ ଭାଵକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ହୋତା ହୀ ହୈ. ଔର ଯହ [କଥନ] ‘ସତ୍କା ଵିନାଶ ନହୀଂ ହୈ ତଥା ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ନହୀଂ ହୈ’ ଐସେ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ସୂତ୍ରକେ [–୧୯ଵୀଂ ଗାଥାକେ] ସାଥ ଵିରୋଧଵାଲା ହୋନେ ପର ଭୀ [ଵାସ୍ତଵମେଂ] ଵିରୋଧଵାଲା ନହୀଂ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଜୀଵକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯକେ କଥନସେ ସତ୍କା ନାଶ ନହୀଂ ହୈ ଔର ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ନହୀଂ ହୈ ତଥା ଉସୀକୋ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକନଯକେ କଥନସେ ସତ୍କା ନାଶ ହୈ ଔର ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ହୈ. ଔର ଯହ ୧ଅନୁପପନ୍ନ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ନିତ୍ଯ ଐସେ ଜଲମେଂ କଲ୍ଲୋଲୋଂକା ଅନିତ୍ଯପନା ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ. -------------------------------------------------------------------------- ଯହାଁ ‘ସାଦି’କେ ବଦଲେ ‘ଅନାଦି’ ହୋନା ଚାହିଯେ ଐସା ଲଗତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଗୁଜରାତୀମେଂ ‘ଅନାଦି’ ଐସା ଅନୁଵାଦ
–ଭାଖ୍ଯୁଂ ଜିନେ, ଜେ ପୂର୍ଵ–ଅପର ଵିରୁଦ୍ଧ ପଣ ଅଵିରୁଦ୍ଧ ଛେ. ୫୪.
୧.ଅନୁପପନ୍ନ = ଅଯୁକ୍ତ; ଅସଂଗତ; ଅଘଟିତ; ନ ହୋ ସକେ ଐସା.