ଖଇଯଂ ଖଓଵସମିଯଂ ତମ୍ହା ଭାଵଂ ତୁ କମ୍ମକଦଂ.. ୫୮..
କ୍ଷାଯିକଃ କ୍ଷାଯୋପଶମିକସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଭାଵସ୍ତୁ କର୍ମକୃତଃ.. ୫୮..
ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣାଂ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରତ୍ଵେନୌଦଯିକାଦିଭାଵକର୍ତୃତ୍ଵମତ୍ରୋକ୍ତମ୍. ନ ଖଲୁ କର୍ମଣା ଵିନା ଜୀଵସ୍ଯୋଦଯୋପଶମୌ କ୍ଷଯକ୍ଷାଯୋପଶମାଵପି ଵିଦ୍ଯେତେ; ତତଃ କ୍ଷାଯିକକ୍ଷାଯୋପଶମିକଶ୍ଚୌଦଯିକୌପଶମିକଶ୍ଚ ଭାଵଃ କର୍ମକୃତୋଽନୁମଂତଵ୍ଯଃ. ପାରିଣାମିକସ୍ତ୍ଵନାଦିନିଧନୋ -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [କର୍ମଣା ଵିନା] କର୍ମ ବିନା [ଜୀଵସ୍ଯ] ଜୀଵକୋ [ଉଦଯଃ] ଉଦଯ, [ଉପଶମଃ] ଉପଶମ, [କ୍ଷାଯିକଃ] କ୍ଷାଯିକ [ଵା] ଅଥଵା [କ୍ଷାଯୋପଶମିକଃ] କ୍ଷାଯୋପଶମିକ [ନ ଵିଦ୍ଯତେ] ନହୀଂ ହୋତା, [ତସ୍ମାତ୍ ତୁ] ଇସଲିଯେ [ଭାଵଃ] ଭାଵ [–ଚତୁର୍ଵିଧ ଜୀଵଭାଵ] [କର୍ମକୃତଃ] କର୍ମକୃତ ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ, [ଔଦଯିକାଦି ଭାଵୋଂକେ] ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ରୂପସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋକୋ ଔଦଯିକାଦି ଭାଵୋଂକା କର୍ତାପନା କହା ହୈ.
[ଏକ ପ୍ରକାରସେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା କରନେ ପର–] କର୍ମକେ ବିନା ଜୀଵକୋ ଉଦଯ–ଉପଶମ ତଥା କ୍ଷଯ–କ୍ଷଯୋପଶମ ନହୀଂ ହୋତେ [ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକେ ବିନା ଜୀଵକୋ ଔଦଯିକାଦି ଚାର ଭାଵ ନହୀଂ ହୋତେ]; ଇସଲିଯେ କ୍ଷାଯିକ, କ୍ଷାଯୋପଶମିକ, ଔଦଯିକ ଯା ଔପଶମିକ ଭାଵ କର୍ମକୃତ ସଂମତ କରନା. ପାରିଣାମିକ ଭାଵ ତୋ ଅନାଦି– ଅନନ୍ତ, ନିରୁପାଧି, ସ୍ଵାଭାଵିକ ହୀ ହୈଂ. [ଔଦଯିକ ଔର କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଭାଵ କର୍ମକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତେ ଇସଲିଯେ କର୍ମକୃତ କହେ ଜା ସକତେ ହୈଂ– ଯହ ବାତ ତୋ ସ୍ପଷ୍ଟ ସମଝମେଂ ଆ ସକତୀ ହୈ; କ୍ଷାଯିକ ଔର ଔପଶମିକ ଭାଵୋଂକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ନିମ୍ନୋକ୍ତାନୁସାର ସ୍ପଷ୍ଟତା କୀ ଜାତୀ ହୈଃ] କ୍ଷାଯିକ ଭାଵ, ଯଦ୍ଯପି ସ୍ଵଭାଵକୀ ଵ୍ଯକ୍ତିରୂପ [–ପ୍ରଗଟତାରୂପ] ହୋନେସେ ଅନନ୍ତ [–ଅନ୍ତ ରହିତ] ହୈ ତଥାପି, କର୍ମକ୍ଷଯ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେକେ
-------------------------------------------------------------------------- ନିରୁପାଧି = ଉପାଧି ରହିତ; ଔପାଧିକ ନ ହୋ ଐସା. [ଜୀଵକା ପାରିଣାମିକ ଭାଵ ସର୍ଵ କର୍ମୋପାଧିସେ ନିରପେକ୍ଷ ହୋନେକେ
ପୁଦ୍ଗଲକରମ ଵିଣ ଜୀଵନେ ଉପଶମ, ଉଦଯ, କ୍ଷାଯିକ ଅନେ
କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ନ ହୋଯ, ତେଥୀ କର୍ମକୃତ ଏ ଭାଵ ଛେ. ୫୮.
୧୦୦