ଜୀଵଭାଵସ୍ଯ କର୍ମକର୍ତୃତ୍ଵେ ପୂର୍ଵପକ୍ଷୋଽଯମ୍. ଯଦି ଖଲ୍ଵୌଦଯିକାଦିରୂପୋ ଜୀଵସ୍ଯ ଭାଵଃ କର୍ମଣା କ୍ରିଯତେ, ତଦା ଜୀଵସ୍ତସ୍ଯ କର୍ତା ନ ଭଵତି. ନ ଚ ଜୀଵସ୍ଯାକର୍ତୃତ୍ଵାମିଷ୍ଯତେ. ତତଃ ପାରିଶେଷ୍ଯେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣଃ କର୍ତାପଦ୍ଯତେ. ତତ୍ତୁ କଥମ୍? ଯତୋ ନିଶ୍ଚଯନଯେନାତ୍ମା ସ୍ଵଂ ଭାଵମୁଜ୍ଝିତ୍ଵା ନାନ୍ଯତ୍କିମପି କରୋତୀତି.. ୫୯..
ଣ ଦୁ ତେସିଂ ଖଲୁ କତ୍ତା ଣ ଵିଣା ଭୂଦା ଦୁ କତ୍ତାରଂ.. ୬୦..
ନ ତୁ ତେଷାଂ ଖଲୁ କର୍ତା ନ ଵିନା ଭୂତାସ୍ତୁ କର୍ତାରମ୍.. ୬୦..
-----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– କର୍ମକୀ ଜୀଵଭାଵକା କତୃତ୍ଵ ହୋନେକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ଯହ ପୂର୍ଵପକ୍ଷ ହୈ.
ଯଦି ଔଦଯିକାଦିରୂପ ଜୀଵକା ଭାଵ କର୍ମ ଦ୍ଵାରା କିଯା ଜାତା ହୋ, ତୋ ଜୀଵ ଉସକା [– ଔଦଯିକାଦିରୂପ ଜୀଵଭାଵକା] କର୍ତା ନହୀଂ ହୈ ଐସା ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ. ଔର ଜୀଵକା ଅକତୃତ୍ଵ ତୋ ଇଷ୍ଟ [– ମାନ୍ଯ] ନହୀଂ ହୈ. ଇସଲିଯେ, ଶେଷ ଯହ ରହା କି ଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା କର୍ତା ହୋନା ଚାହିଯେ. ଲେକିନ ଵହ ତୋ କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ? କ୍ଯୋଂକି ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଆତ୍ମା ଅପନେ ଭାଵକୋ ଛୋଡ଼କର ଅନ୍ଯ କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ କରତା.
[ଇସ ପ୍ରକାର ପୂର୍ଵପକ୍ଷ ଉପସ୍ଥିତ କିଯା ଗଯା] .. ୫୯..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଭାଵଃ କର୍ମନିମିତ୍ତଃ] ଜୀଵଭାଵକା କର୍ମ ନିମିତ୍ତ ହୈ [ପୁନଃ] ଔର [କର୍ମ ଭାଵକାରଣଂ ଭଵତି] କର୍ମକା ଜୀଵଭାଵ ନିମିତ୍ତ ହୈ, [ନ ତୁ ତେଷାଂ ଖଲୁ କର୍ତା] ପରନ୍ତୁ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଏକ ଦୂସରେକେ କର୍ତା ନହୀଂ ହୈ; [ନ ତୁ କର୍ତାରମ୍ ଵିନା ଭୂତାଃ] କର୍ତାକେ ବିନା ହୋତେ ହୈଂ ଐସା ଭୀ ନହୀଂ ହୈ.
-------------------------------------------------------------------------- ପୂର୍ଵପକ୍ଷ = ଚର୍ଚା ଯା ନିର୍ଣଯକେ ଲିଯେ କିସୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀଯ ଵିଷଯକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ଉପସ୍ଥିତ କିଯା ହୁଆ ପକ୍ଷ ତା ପ୍ରଶ୍ନ.
ରେ! ଭାଵ କର୍ମନିମିତ୍ତ ଛେ ନେ କର୍ମ ଭାଵନିମିତ୍ତ ଛେ,
ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ନହି କର୍ତା ଖରେ; କର୍ତା ଵିନା ନହି ଥାଯ ଛେ. ୬୦.
୧୦୨